پل خواجو اصفهان
پل خواجو اصفهان یکی از پل های تاریخی و زیبای این شهر محسوب می شود که در عصر خود، جزو زیبا ترین پل های دنیا به شمار می آمده است. قدم زدن بر روی این پل، به خصوص در زمان غروب و اوایل شب، یکی از لذت بخش ترین تفریحاتی است که گردشگران و توریست ها آن را در برنامه سفر به اصفهان قرار می دهند.
پل خواجو شهر اصفهان یکی از دیدنی های این شهر به شمار می آید که با داشتن زیبایی های متحیر کننده، اسرار و شگفتی های زیادی را در خود جای داده است. به همین دلیل بسیاری از گردشگران و توریست ها را وادار می کند تا با نگاهی ریز بینانه قدم بر این پل بگذارند و با تمام وجود آن را درک کنند.
با من بیا به صورت کامل به معرفی پل خواجو شهر اصفهان پرداخته است تا بیش از پیش با شگفتی ها و زیبایی های این پل آشنا شوید. با ما همراه باشید.
معرفی پل خواجو اصفهان
پل خواجو شهر اصفهان، در شرق سی و سه پل واقع شده است و از نظر استحکام، تقارن و سبک معماری، یکی از پل های منحصر به فرد ایران محسوب می شود. این پل در دوران صفویان به عنوان یکی از زیبا ترین پل های دنیا به شمار می آمد و به دلیل داشتن معماری و هم چنین تزیینات کاشی کاری به کار رفته در آن، از سایر پل های زاینده رود شهرت بیش تری دارد.

پل تاریخی خواجو نیز در دسته دیدنی های تاریخی شهر اصفهان قرار می گیرد و در تاریخ 15 دی ماه سال 1310 در فهرست آثار ملی ایران قرار گرفت.
پل خواجو کجا است؟
پل خواجو بر روی رودخانه زاینده رود در شهر اصفهان قرار گرفته است و با سی و سه پل یا همان پل الله وردی خان، حدود 1800 متر فاصله دارد. این پل در انتهای جنوبی چهار باغ خواجو و در انتهای شرقی خیابان کمال الدین اسماعیل اصفهانی خودنمایی می کند.
در صورتی که تصمیم دارید با استفاده از مترو از پل خواجو دیدن کنید، ایستگاه سی و سه پل نزدیک ترین ایستگاه مترو به این پل می باشد. پس از آن باید حدود 2 کیلو متر را تا پل خواجو پیاده روی کنید و یا از تاکسی استفاده نمایید.
بررسی تاریخچه پل خواجو شهر اصفهان
شاه عباس دوم صفوی در سال 1060 هجری قمری دستور ساخت پل خواجو را بر روی بقایای پل حسن بیک از دوره تیموری صادر نمود. بر اساس روایات به دست رسیده، شاه عباس دوم به منظور ایجاد راه مواصلاتی بین محله خواجو و دروازه حسن آباد با تخت فولاد و راه شیراز، تصمیم به ساخت این پل گرفت و در ادامه قرار شد تا این پل علاوه بر ارتباط میان محل های گفته شده، به عنوان یک سد نیز عمل کند.

شاه عباس برای این که بتواند به همراه خانواده خود، اقامت کوتاهی را بر روی این پل داشته باشد، محلی موسوم به شاه نشین را در وسط پل تعبیه نمود. در طول تاریخ، علاوه بر رفت و آمد از روی زاینده رود، از این پل به منظور تماشای مسابقه های قایقرانی، تفریح و خوشگذرانی پادشاه و همراهیانش نیز استفاده می نمودند.
کتیبه ای در بخش جنوبی پل خواجو قرار دارد که نشان می دهد این پل در زمان سلطنت ناصر الدین شاه قاجار در سال 1290 هجری مورد مرمت و باز سازی قرار گرفته است.
وجه تسمیه پل خواجو
پل خواجو با نام های دیگری مانند بابا رکن الدین، حسن آباد، شیراز و پل شاهی نیز می شناسند. دلیل نام گذاری آن به پل بابا رکن الدین، وجود بقعه بابا رکن الدین در تخت فولاد بوده است. مجاورت آن با محله خواجو نیز باعث شد که به پل خواجو معروف شود. این پل در نزدیکی جاده اصفهان به شیراز قرار داشتن و در مقطعی از تاریخ، با نام پل شیراز نیز خوانده می شد.
از آن جا که گبر ها به منظور رفتن به محل خود باید از این پل عبور می کردند، به پل گبر ها نیز شناخته می شد. پل حسن آباد از دیگر نام های پل خواجو محسوب می شود. چرا که این محله در گذشته با نام محله حسن آباد شناخته می شد.
همان طور که پیش تر گفتیم، شاه عباس دوم در سال 1060 هجری قمری، دستور ساخت پل خواجو را صادر نمود. به همین دلیل این پل با نام پل شاهی نیز شهرت پیدا کرد.
بررسی معماری پل خواجو
پل خواجو به عنوان یک شاهکار معماری به جا مانده از دوران صفویان به شمار می آید که بر اساس برخی منابع معماری، کارکرد آن بی شباهت به پل طبیعت تهران نبوده و به جای این که به عنوان محلی برای گذر مورد استفاده قرار بگیرد، محلی فوق العاده برای توقف و لذت بردن از محیط اطراف محسوب می شده است. این پل با داشتن 133 متر طول، 12 متر عرض و 7.5 متر معبر، با استفاده از مصالحی مانند آجر، سنگ و ساروج ساخته شده است.

پل خواجو هم از نظر هیدرولیک و هم سازه ای در هماهنگی کامل با بستر طبیعی زمین می باشد. به گونه ای که پی پل خواجو به عنوان سدی زیر زمینی در برابر دریاچه مخزن آب زیر زمینی اصفهان عمل می کند. علاوه بر این، این پل باعث می شود که رودخانه در بالا دست، سفره آب زیر زمینی شهر را افزایش دهد و در پایین دست، همانند زهکشی برای زمین بستر شهر عمل کند.
در آن زمان، زیر پایه پل خواجو به صورت سر تا سری شمع پر می کردند و پهنه غیر قابل نفوذی را به وجود می آوردند که داخل آن ساروج ریخته شده بود. علاوه بر این، دهانه ها و کانال ها عبوری ایجاد کرده بودند که در نتیجه آن انرژی ناشی از آب که در پایین دست پل به هم می رسید، از بین رفته و حوضچه بسیار زیبایی پدید می آمد. ضمن این که برخورد جریان های متقاطع آب، حباب هایی را تشکیل داده که در نهایت منجر به افزایش اکسیژن آب می شدند. محیطی که برای پرورش ماهی بسیار گزینه مناسبی به شمار می آمده است.
مهندسان دوران صفوی با احداث پل خواجو و ایجاد تاسیسات تاخیر انداز و بند ها و… مشکل آب شهر اصفهان را حل نمودند و در عین حال با شست و شوی خاک و قابل کشت کردن زمین، باعث دوام و گسترش آبادانی شدند.
شکل نوک تیز پایه های پل در بالا دست باعث می شوند که مانند یک آب شکن، فشار آب رودخانه به پل را به حداقل برسانند و شکل پله ای پایه ها در پایین دست این خاصیت را دارند که در زمان سیلاب، آب از روی پایه ها به جریان بیفتند و به این ترتیب در اثر برخورد با پله ها، انرژی مخرب خود را از دست بدهند.
فضای سبز حاشیه رودخانه زاینده روز که به بیش تر شدن رطوبت هوای شهر کمک کرده است و هم چنین وجود کانال هایی که جریان عمودی آب در خاک را تضمین می کنند، از هوش سرشار مهندسان دوران صفوی حکایت دارند. چرا که توانستند از سه بخش مهم محیط زیست یعنی زیر سطح زمین، سطح زمین و جو محافظت کنند.
در بخش گذرگاه پل خواجو، طاق های آهنگ و گنبد های عرقچین واقع شده اند که از طاق های کهن ایرانی محسوب می شوند و به باربری و پایداری بهتر پل کمک می کنند.
در طراحی پل خواجو از تقارن انعکاسی و تناسب استفاده شده است. به طوری که کلیه جزییات با ریتم و آهنگ منظمی تکرار شده اند و فضا هایی یک شکل و هم اندازه با عملکرد یکسان به وجود آورده اند که بسیار زیبا و چشم نواز می باشند.
دانستنی هایی در مورد پل خواجو اصفهان
یکی از نکات جالب در مورد پل خواجو شهر اصفهان، نقش و نگار های متفاوت سر لوحه های دهنه های پل می باشد که جذابیت آن را دو چندان کرده اند. هر یک از این نقوش اثر یکی از هنرمندان شهر اصفهان محسوب می شوند که برای سالیان چشم هر بیننده ای را به خود خیره کرده اند. جالب است بدانید که پل خواجو، یک پل مردانه بوده و زنان حق عبور از آن را نداشته اند!
پل خواجو نه تنها به عنوان محلی برای عبور و مرور شناخته می شده است، بلکه ساختمان شاه نشین را در خود جای داده تا محل اقامت موقت شاهان و بزرگان باشد. ضمن این که در شرایط بحرانی می توانست نقش سد و آب بند را نیز ایفا کند. شاه نشین برای این در پل خواجو در نظر گرفته شد تا در زمان برگزاری مسابقه های قایقرانی و شنا، امیران و بزرگان از این محل نظاره گر باشند.

در زمان وقوع سیل، پل خواجو آب را به سمت یک سری کانال هدایت می کرد و باعث پخش شدن آن می شد. به همین خاطر نه تنها سیل خسارتی به شهر وارد نمی کرد، بلکه سفره های آب زیر زمینی را نیز پر می نمود. اگر این کانال ها وجود نداشت، شهر اصفهان تا کنون به خاطر سیل های مختلف از بین می رفت.
معرفی عجایب پل خواجو شهر اصفهان
شیر های سنگی: در دو سوی پل خواجو شیر های سنگی بسیار زیبای دیده می شوند که اگر در کنار یکی از شیر ها بایستید و به چشم شیر مقابل نگاه کنید، چشم آن شیر می درخشد. برخی بر این باور اند که این دو شیر سنگی نمادی از سپاهیان بختیاری می باشند که با شجاعت از شهر اصفهان و زاینده رود محافظت می کنند.
جالبت است بدانید که روی بدن این شیر ها، حرفی حکاکی شده که ظاهرا ابتدا اسم حجاران آن ها بوده است. علاوه بر این، بر روی بدنه این مجسمه ها نماد هایی از ورزش های باستانی به چشم می خورد.
قبله نما: در تخت سنگی که در سمت شمال پل و در نزدیکی یکی از شیر های سنگی وجود دارد، قبله نمایی خود نمایی می کند که می تواند برای گردشگران جذاب باشد.
نمایی از گنبد حرم امام رضا (ع): یکی از بهترین زمان ها برای بازدید از پل خواجو، شب می باشد. به خصوص در زمان قدم زدن به سمت پل با دیدن دهنه های پایینی پل، گنبد حرم امام رضا (ع) تداعی می شود.
شمع پل خواجو: این شمع یکی از جذابیت های جالب پل خواجو محسوب می شود. چنانچه در زاویه 30 درجه ای از سمت شرقی بیرون پل به دهانه های پایین پل نگاه کنید، شاهد آن خواهد بود که در اثر تداخل دهانه ها به وجود می آید. این شمع در زمان غروب آفتاب بسیار دیدنی و زیبا می باشد.
سقف های طاق چشمه ای (منحنی): سقف های طاق چشمه ای پل خواجو به گونه ای طراحی شده اند که از کناره های اضلاع آن، لبه هایی به سمت رو به رو وجود دارد و اگر گردشگران در دو ضلع مقابل هم بایستند و از داخل این لبه ها به آرامی با یکدیگر صحبت کنند، می توانند صدای هم را بشنوند.
تخته سنگ دیواره ها: در زمان قدم زدن در دهانه های زیر پل شاهد تخته سنگ هایی با ابعاد مختلف بر روی دیواره ها خواهید بود که بر روی هر کدام علامت خاصی دیده می شود. بر اساس روایات به دست رسیده، این علائم در واقع امضای هنرمندانی می باشد که وظیفه نصب تخته سنگ خود را بر عهده داشته اند. علت آن شاید این بوده است که می توانستند جا گذاری صحیح سنگ ها را بررسی کنند و در عین حال یادگاری از خود برای نسل های بعد به جا بگذارند.
با این حال برخی دیگر بر این عقیده اند که برای ساخت پل از سنگ های به جا مانده از کاخ های ساسانی در منطقه جی اصفهان استفاده کرده اند که تعدادی از سنگ تراشان آن ها اهل یونان بوده اند و علائم روی سنگ ها در واقع حروف الفبای یونانی می باشند.

عقاب تیز چنگال بر فراز زاینده رود: زمانی که از بالا به پل خواجو نگاه کنید، عقاب تیز چنگالی را مشاهده خواهید کرد که در حال پرواز بر روی رودخانه زاینده روی می باشد. ساختمان شاه نشین (بیگلربیگی) و کنگره های طبقات مختلف پل به ترتیب سر عقاب و پر های آن را در ذهن تداعی می کنند.
ملات: یکی از ویژگی های هوشمندانه پل خواجو استفاده از ملاتی در آن است که هر چه آب بیش تری به آن برسد، سطح مقاومت آن افزایش پیدا می کند.
سنگ قبر های عجیب: تعدادی سنگ قبر قدیمی همراه با تخته سنگ های حجاری شده در سال 1388 در این جا پیدا شد که بر روی آن ها علائم عجیب و غریبی وجود دارد. برخی از سنگ قبر ها در موزه سنگ تخت فولاد نگهداری می شوند.
بررسی تفاوت پل خواجو و سی و سه پل
ویژگی هایی که پل خواجو را از سایر پل های شهر اصفهان حتی سی و سه پل متمایز می کند، عبارت اند از وجود فضا های معماری در پل، تزیینات کاشی کاری و نقاشی و عملکرد تبدیل پل به سد.
قابلیت سد بودن پل خواجو باعث ایجاد دریاچه ای در پشت پل می شد که هم چشم انداز زیبایی را به وجود می آورد و هم برای قایق سواری مورد استفاده قرار می گرفت. ضمن این که آب آن در ماه های کم آب تابستان استفاده می شد و به منظور آبیاری زمین های کشاورزی در پایین دست به کار می رفت. این دریاچه هم چنین به افزایش آب چاه های درون شهر و اطراف رودخانه کمک می کرد.
عمارت مخصوصی که در وسط پل خودنمایی می کند و همان طور که گفتیم برای اقامت موقت خانواده سلطنتی شاه عباس صفوی مورد استفاده قرار می گرفت، وجه تمایز دیگری از پل خواجو نسبت به سی و سه پل می باشد.
علاوه بر موارد گفته شده، تعداد و طرح دهانه های پل خواجو تفاوت بسیار زیادی با طرح دهانه های سی و سه پل دارند. به گونه ای که تعداد دهانه های پل خواجو 24 عدد است. در حالی که تعداد دهانه های سی و سه پل به 33 عدد می رسد.
پل خواجو در شب
یکی از تفرجگاه های شهر اصفهان، پل خواجو می باشد که اگر آب زاینده رود در آن جاری باشد، لحظه های رویایی برایتان رقم می زند. گوش سپردن به صدای جریان آب در میان نورپردازی زیبای پل، همه و همه دست به دست هم می دهند تا شبی به یاد ماندنی را برای شما به یادگار بگذارند.

مردم شهر نیز از هر فرصتی، به خصوص شب های بلند تابستان، استفاده می کنند تا در کنار خانواده و دوستان خستگی یک روز گرم و پر مشغله را در جوار پل خواجو از تن به در کنند. به ویژه که برخی از آن ها با خواندن آواز حس و حال دل انگیزی را به وجود می اورند. فضای سبز اطراف پل خواجو نیز محل مناسبی برای گردش و استراحت محسوب می شود.
معرفی جاذبه های دیدنی اطراف پل خواجو
شهر اصفهان از جمله شهر هایی است که قدم به قدم آن از جاذبه های دیدنی و تاریخی پر شده است. پس از گشت و گذار در پل خواجو و ثبت لحظه های فراموش نشدنی، می توانید از سی و سه پل، باغ گل های اصفهان، میدان نقش جهان و عمارت های دیدنی چهار گوه آن، کاخ هشت بهشت و کاخ چهلستون نیز دیدن نمایید.
در صورتی که اطلاعات بیش تری از پلو خواجو اصفهان دارید، آن را با سایر کاربران با من بیا به اشتراک بگذارید.
پرسش های متداول
پل خواجو کجا است؟
پل خواجو بر روی رودخانه زاینده رود در شهر اصفهان قرار گرفته است و با سی و سه پل یا همان پل الله وردی خان، حدود 1800 متر فاصله دارد. این پل در انتهای جنوبی چهار باغ خواجو و در انتهای شرقی خیابان کمال الدین اسماعیل اصفهانی خودنمایی می کند.
پل خواجو بر روی کدام رودخانه قرار دارد؟
پل خواجو بر روی زاینده روز اصفهان قرار دارد.
آیا پل خواجو همان سی و سه پل است؟
پل خواجو یکی از پل های زاینده رود اصفهان می باشد که در فاصله 1800 متری از سی و سه پل یا همان پل الله وردی خان ساخته شده است.
پل خواجو توسط چه کسی ساخته شده است؟
شاه عباس دوم در سال 1060 هجری قمری دستور ساخت پل خواجو را بر روی بقایای پل حسن بیک از دوره تیموری صادر نمود.