کاخ چهلستون اصفهان

شهر اصفهان با داشتن تعداد زیادی از بنا های تاریخی، برای گردشگران و توریست هایی که علاقه زیادی به اماکن تاریخی دارند، یک مقصد ایده آل به شمار می آید. در بین تمامی این اماکن تاریخی نام کاخ چهلستون اصفهان به چشم می خورد. باغی سلطنتی که هم چنان با شکوه بر جای مانده است.

در واقع کاخ چهلستون اصفهان یکی از نمونه های باغ های سلطنتی به جا مانده از دوران صفویان می باشد که در شهر اصفهان با نام باغ موزه چهلستون شناخته می شود.

برای آشنایی بیش تر شما و برنامه ریزی دقیق در جهت سفر به شهر اصفهان، در این مطلب تصمیم داریم هر آن چیزی که در مورد کاخ چهلستون اصفهان وجود دارد را برای شما شرح دهیم. با ما همراه باشید.

معرفی کاخ چهلستون اصفهان

همان طور که پیش تر گفته شد، کاخ چهلستون نمونه بارز باغ های سلطنتی به جا مانده از دوران صفوی محسوب می شود. در واقع این باغ بخش کوچکی از باغ وسیع جهان نما می باشد که شاه عباس اول با احداث کوشکی در میان آن هسته نخستین کاخ چهلستون را ایجاد نمود.

این میراث تاریخی یکی از معروف ترین، محبوب ترین و مشهور ترین اماکن دیدنی تاریخی شهر اصفهان به شمار می آید که با وجود آسیب های وارد شده، هنوز هم زیبایی های خیره کننده ای را برای گردشگران و بازدید کنندگان دارد.

باغ چهلستون در بستر شهر و در میان سایر باغ ها شکل گرفته و امکان دسترسی به آن از سایر باغ ها نیز فراهم شده است. مجموعه ای از این باغ ها که در امتداد چهار باغ شکل گرفته بودند، یکی از شالوده های اصفهان عصر صفوی را شکل می دادند و نقش باغ چهلستون از این جنبه ممتاز می باشد. چرا که حلقه وصل این شالوده و شالوده دیگر شهری، یعنی مجموعه نقش جهان بوده است.

باغ چهلستون از سه درب ورودی برخوردار شده بود که درب قدیمی آن، رو به شرق واقع شده است. زمان ورود به باغ از سردر اصلی آن، پس از طی مسافتی نه چندان زیاد، به استخر بزرگ جلوی عمارت و سپس به خود بنا خواهید رسید. محور اصلی باغ، جهت حرکت به کمک درختانی که در دو سو وجود دارند، به سمت کاخ اصلی را نشان می دهند. باغ چهلستون از شیب بسیار ملایم و کمی برخوردار شده است که به جاری شدن آب در جوی ها کمک می کند.

آب باغ در گذشته از شاخه ای از مادی «فدن» تامین و پس از پشت سر گذاشتن مسافتی از انتهای باغ وارد میدان نقش جهان می شد. در حال حاضر، آب باغ از چاهی عمیق تامین می شود.

پوشش گیاهی کاخ چهلستون اصفهان در حال حاضر عبارت است از درختان کاخ ایرانی، نارون، افرای سیاه، چنار و عرعر. در باغچه های اطراف کاخ، گل های فصلی کاشته شده اند که در جنوب باغ در گلخانه پرورش داده می شوند.

مساحت کاخ معادل 2120 متر مربع و محل بنای عمارت یک متر از سطح باغ فاصله دارد. باغ چهلستون در بستر شهری خود با دیوار هایی از محیط شهری جدا شده است و امروزه ارتباط آن با سایر عناصر شهری بسیار محدود گشته است.

در گذشته، ارتباط بین عناصر عمده شهری میدان نقش جهان اصفهان و سایر بنا های عمومی نمادی از ساختار شهری محسوب می شد. این ارتباط درونی را به کمک فضا های کوچک سر پوشیده میانی مانند ورودی ها ملحقات ایجاد کرده بودند.

کاخ چهلستون اصفهان کجا است؟

کاخ چهلستون شهر اصفهان در شرق خیابان چهار باغ پایین، جنوب خیابان سپه و غرب میدان نقش جهان واقع شده است. برای دسترسی می توانید از وسایل نقلیه عمومی و یا خودرو شخصی استفاده نمایید.

ایستگاه مترو میدان امام حسین و یا ایستگاه اتوبوس میدان امام حسین تا کاخ چهلستون فاصله چندانی ندارند و می توانید این مسیر را پیاده طی نمایید.

در صورتی که با خودرو شخصی برای بازدید از این مکان تاریخی می روید، می توانید از پارکینگ های عمومی خیابان های اطراف استفاده نمایید. هم چنین اگر از سمت میدان نقش جهان قصد بازدید از این کاخ تاریخی را دارید، می توانید به راحتی و با کمی پیاده روی به مقصد برسید. برای این کار از خیابان سپه به سمت دروازه دولت حرکت کنید. در تقاطع خیابان استانداری به سمت چپ بپیچید. اندکی بعد کاخ موزه چهلستون را پیش روی خود خواهید دید.

بررسی تاریخچه کاخ چهلستون اصفهان

کاخ چهلستون اصفهان، نمونه ای بارز از یک باغ سلطنتی در دوره صفوی می باشد. تا سال 1327 شمسی به دلیل کمبود اطلاعات، اظهار نظر در مورد تاریخ بنا چهلستون دشوار بود. در همان سال، در جبهه تالار کاخ، اشعاری در دو کتیبه از زیر گچ به دست آمد که یکی کوتاه تر و بر زمینه صورتی رنگ، بنای تالار چهلستون را به شاه عباس دوم نسبت می داد و سال اتمام آن را 1057 هجری قمری تعیین می کرد.

اما کتیبه دیگر که طولانی تر و خطوط آن گچ بری بر زمینه آبی رنگ می باشد، از تعمیرات زمان شاه سلطان حسین خبر می دهد.

در دوره شاه عباس اول، پس از انتخاب شهر اصفهان به عنوان پایتخت و در سال 1007 هجری قمری، احداث خیابان زیبا و طویل چهار باغ و همین طور باغ های متعدد پیرامون آن صورت گرفت. از مهم ترین این باغ ها می توانیم به باغ خرگاه، باغ بلبل، باغ هشت بهشت، باغ فتح آباد، باغ کاج، باغ نسترن، باغ خلعت و باغ انگورستان اشاره کنیم.

پی در پی بودن این باغ ها که نشان دهنده مفهوم باغ اندر باغ می باشد، از جمله اصول طرح اندازی شهر اصفهان محسوب می شد. امروزه به جز باغ هشت بهشت و باغ چهلستون، سایر باغ های نام برده شده از بین رفته اند و تنها نامی از آن ها به جا مانده است.

با انتخاب شهر اصفهان به عنوان پایتخت و گسترش شهر به طرف جنوب و احداث میدان نقش جهان، استقرار کاخ های شاهی به وسیله شیخ بهایی پایه ریزی شد و انتخاب فضای وسیع در دولت خانه، حکایت از ذوق و استعداد و خلاقیت شیخ یهایی، دانشمند بلند آوازه دوره صفوی داشت.

شروع این مجموعه از کاخ ها، با عمارت عالی قاپو آغاز شد و تا میدان اصلی و مرکزی چهار باغ عباسی ادامه پیدا کرد. در این محوطه بزرگ که چند کاخ سلطنتی واقع شده بود، عمارت هایی مانند تالار اشرف، جبه خانه، رکیب خانه، کشیک خانه، تالار طویله، کاخ هشت بهشت، توحید خانه و برخی عمارت های دیگر نیز ساخته شدند.

در میان باغ چهلستون، شاه عباس عمارتی را شبیه به شکل کلاه فرنگی با اتاق های کوچک در اطراف آن بنا نمود که از آن به عنوان هسته اولیه کاخ چهلستون یاد می شود. این باغ درباری و سلطنتی به منظور پذیرایی از میهمانان دربار شاه در مراسم و جشن های مختلف مورد استفاده قرار می گرفت.

پس از آن با شروع سلطنت شاه عباس دوم، هفتمین پادشاه صفوی، عمارت چهلستون توسعه داده شد و تالار ها و ایوان هایی به آن اضافه گردید. از مهم ترین آن ها می توانیم به تالار آیینه، تالار هجده ستون، دو اتاق بزرگ شمالی و جنوبی تالار آیینه، ایوان های طرفین سرسرای پادشاهی و حوض بزرگ مقابل تالار با کلیه تزیینات نقاشی، آیینه کاری و کاشی کاری دیوار ها و سقف ها اشاره کنیم.

تالار های وسیع کاخ در زمان شاه عباس دوم به عنوان محل بار عام و کاخ پذیرایی های رسمی مورد استفاده قرار می گرفت. این کاخ در سال 1056 هجری قمری با حضور شاه عباس دوم و سفیران کشور های خارجی افتتاح شد.

با در نظر گرفتن ماده تاریخ هایی که برخی از شعرای عصر صفویه در اشعار خود آورده اند و با مراجعه به کتب و متون مربوط به آن زمان و دوران، سال اتمام کاخ چهلستون 1057 هجری و در زمان سلطنت شاه عباس دوم بوده است.

از مهم ترین این شاعران می توانیم به صائب تبریزی که ملک الشعرای آن دوران محسوب می شود اشاره کنیم که طی قصیده ای بلند بالا چهلستون را توصیف می کند و در آخر قصیده با مصراع «قبله گاه تاجداران باد دائم» این مکان، سال 1057 هجری را به تصویر می کشد.

در دوازدهمین سال سلطنت شاه سلطان حسین، کاخ چهلستون دچار آتش سوزی شد و سپس تعمیراتی در آن و به احتمال زیاد مطابق سابق به عمل آمد. بر اساس اظهار نظر سیاحانی مانند فلاندن و کست در زمان پادشاهی محمد شاه قاجار و نیز مادام دیو لافوآ، در سال 1298 هجری قمری، باغ چهلستون به حالت اصلی خود باقی بود. اما از سال 1300 هجری قمری در زمان ظل السلطان، فرزند ناصر الدین شاه و والی اصفهان، خرابی بسیاری در این عمارت به عمد ایجاد شد.

بررسی معماری کاخ چهلستون

معماری کاخ چهلستون اصفهان ترکیبی از هنر معماری چینی، ایرانی و فرنگی می باشد. بنا بر روی یک ایوان اصلی به طول 38 متر، عرض 17 متر و ارتفاع 14 متر رو به شرق ساخته شده است. ستون های این ایوان هشت ضلعی از جنس چوب چنار و کاخ تهیه شده اند. چهار ستون وسط روی چهار شیر سنگی واقع شده اند.

استخر کاخ علاوه بر این که زیبایی باغ را دوچندان کرده است، باعث لطافت هوا نیز می شود. در چهار طرف این استخر مجسمه هایی واقع شده اند که مربوط به عمارت چهلستون نبوده و در زمان تخریب قصر سر پوشیده به این محل انتقال داده شده اند. بر اساس دست نوشته برخی از مورخان، این عمارت در اواخر دوران صفوی آتش سوزی مهیبی را تجربه کرده است که قسمت هایی از آن در آتش سوخته اند.

معرفی ساختمان کاخ

ایوان کاخ چهلستون از دو بخش تشکیل شده است. یک بخش که بر 18 ستون چوبی و رفیع استوار می باشد و چهار ستون وسط که روی چهار سیر سنگی قرار دارند. در گذشته از دهان این چهار شیر آب فواره می کرد و در نهایت به حوض مرمری تالار منتهی می شد.

قسمت دیگر که کمی ارتفاع بیش تری دارد، سر در ورودی تالار را تشکیل می دهد و در برخی از منابع آن را تالار آیینه نام گذار کرده اند. این قسمت بر دو ستون قرار دارد و سراسر آن با آیینه کاری وسیع و پر کاری تزیین شده است. آیینه های ریز و خوش نقش به صورت معرق در کنار آیینه های قدی و خشتی مورد استفاده قرار گرفته اند.

سقف تالار از قاب های چوبی و به اشکال مختلف هندسی ساخته شده اند. تصویر قرینه حوض مرمرین وسط ایوان در تزیینات سقف به چشم می خورد. این قرینه سازی شباهت بسیاری زیادی با ایوان عالی قاپو اصفهان دارد.

به طور کلی در عمارت تاریخی چهلستون نقوش ترکیبی دیوار ها و سقف تالار که به شکل لچک و ترنج بسیار زیبا قرار گرفته اند و خطوط اصلی تقسیمات بنا که ترکیب زیبایی از نقاشی و کاشی کاری و سایر تزیینات متعدد و متنوع می باشند، این اثر را به یکی از بهترین نمونه های معماری دوران صفویه تبدیل کرده اند. در حال حاضر عمارت چهلستون به صورت باغ موزه ای فعالیت دارد که سالن مرکزی آن به منظور نمایش برخی از آثار هنری دوره های مختلف ایران مورد استفاده قرار گرفته است.

بررسی نقاشی های کاخ چهلستون اصفهان

تالار مرکزی کاخ که به میهمانان خارجی و همین طور شخصیت های کشور های دیگر اختصاص داده شده بود، حاوی نقاشی هایی می باشد که وقایع تاریخی دوره های مختلف را به نمایش درآورده اند. این سالن با شکوه بر گنبدی منقوش استوار می باشد و با لچکی های رنگارنگ و طرح های طلایی و شفاف، از شاهکار های هنر آن عصر محسوب می شود.

نقاشی های موجود در تالار مرکزی کاخ که برخی از آن ها در عصر قاجار به تصویر درآمده اند، در واقع نشان گر پذیرایی شاه عباس اول و دوم و شاه طهماسب از امرای ترکستان و همایون هندی و نیز جنگ شاه اسماعیل اول با ازبکان می باشند. دو تصویر دیگر که یکی رو به روی در ورودی تالار و دیگری مقابل آن ایجاد شده اند، جنگ چالدران در دوران شاه اسماعیل اول و جنگ کرنال در زمان نادر شاه افشار را به تصویر درآورده اند.

این دو تصویر در اوایل عصر قاجاریه نقاشی شده اند. در دو طرف تالار ستون دار، اتاق هایی وجود دارند که در حال حاضر به منظور نمایشگاه های فصلی مورد استفاده قرار می گیرند. این اتاق ها نیز از نقاشی هایی برخوردار شده اند که برخی از آن ها شاهکار مسلم نقاش محسوب می شوند.

بیش تر نقاشی ها در زمان حکومت ظل السلطان زیر لایه ای از گچ پنهان شده بود که با کمک کارشناسان و متخصصان از زیر گچ بیرون آمده و مورد مرمت و بازسازی قرار گرفتند.

در دو طرف سالن مرکزی عمارت چهلستون شهر اصفهان، تصاویری از سفرا و اروپایی ها به چشم می خورد که در آن روزگار در اصفهان بوده اند. این تصاویر را دو نقاش هلندی با نام های آنژل و لوکار نقاشی کرده اند.

هم چنین تصویری از شاه عباس اول با تاج مخصوص و مینیاتور های دیگری در اتاق گنجینه خود نمایی می کنند و تابلو های بزرگ نقاشی از پادشاهان صفوی در تالار پادشاهی به چشم می خورند.

بهترین زمان برای بازدید از کاخ چهلستون اصفهان

بهار و به خصوص ماه اردیبهشت، بهترین زمان برای بازدید از کاخ چهلستون شهر اصفهان می باشد. چرا که علاوه بر لطافت هوا، باغ پیرامون طراوت خاصی را به شما القا می کند. البته عصر های تابستان به دلیل خنکی هوا، این مکان به یکی از مقاصد مهم و پرطرفدار روز های بلند تابستان تبدیل می شود.

در صورتی که قصد عکاسی دارید، به دلی قرار گیری خورشید رو به روی کاخ، از ساعت 9 تا 11 می توانید عکس های خوبی را ثبت کنید. هم چنین در شب ها، کاخ چهلستون با نور پردازی جلوه ای متفاوت به خود می گیرد.

ساعات بازدید و نحوه تهیه بلیط کاخ چهلستون

همه روزه به غیر از روز های تاسوعا و عاشورا، رحلت پیامبر (ص) و امام خمینی (ره) و شهادت امام جعفر صادق (ع) و حضرت علی (ع) می توانید از مجموعه کاخ موزه چهلستون اصفهان دیدن نمایید. ساعات بازدید کاخ چهلستون از 9 تا 17 می باشد. نرخ بلیط برای گردشگران داخلی و خارجی متفاوت بوده و هر سال تغییر می کند.

پرسش های متداول

کاخ چهلستون کجا است؟

کاخ چهلستون در شرق خیابان چهار باغ پایین، جنوب خیابان سپه و غرب میدان نقش‌ جهان قرار دارد.

دلیل نام گذاری کاخ چهلستون چیست؟

ایوان اصلی کاخ چهلستون بر بیست ستون استوار شده است. بسیاری از محققان وجه تسمیه کاخ را انعکاس بیست ستون بر روی استخر زیبا و بزرگ عمارت می دانند. البته اهمیت عدد 40 در ادب فارسی نیز شاید دلیل دیگری برای نام گذاری کاخ چهلستون اصفهان باشد.