معرفی مسجد ایا صوفیه استانبول

بسیاری از افرادی که برای یک سفر توریستی به ترکیه و به ویژه استانبول برنامه ریزی می کنند، نمای مسجد ایا صوفیه استانبول را به عنوان تصویری معروف از این شهر در ذهن دارند و بسیاری این مسجد را نماد ترکیه به شمار می آروند. مسجد ایا صوفیه استانبول در منطقه سلطان احمد استانبول واقع شده است. این مسجد با قبه ها و مناره های بلندی که دارد، یکی از مهم ترین دیدنی های شهر استانبول محسوب می شود که در تمام روز های سال گردشگران و توریست های زیادی را به خود جذب می کند.

مسجد ایا صوفیه استانبول کجا است؟

مسجد ایا صوفیه در بخش اروپایی شهر استانبول، در میدان ایا صوفیه واقع شده است. این محله یکی از محله های پر رفت و آمد و توریستی در ترکیه به شمار می آید. چرا که در مجاورت هتل ها، مراکز خرید و دیدنی های توریستی این شهر قرار گرفته است.

مسجد سلطان احمد یکی از معروف ترین همسایه های مسجد ایا صوفیه استانبول به شمار می آید. همین طور کاخ توکاپی، نخستین کاخ پادشاهی عثمانی در ترکیه، فاصله کمی با ایا صوفیه دارد. شما می توانید برای دسترسی به مسجد ایا صوفیه استانبول از راه های زیر اقدام کنید:

نزدیک ترین ایستگاه تراموا به ایا صوفیه، ایستگاه سلطان احمد می باشد که با استفاده از خط T1 می توانید به آن بروید.
از تکسیم با استفاده از قطار کابلی به سمت کاباتاش و از آن جا به تراموا به ایستگاه سلطان احمد بروید.
در صورتی که در سلطان احمد اقامت دارید، می توانید با پیاده روی به راحتی به ایا صوفیه دسترسی پیدا کنید.

بررسی تاریخچه مسجد ایا صوفیه

از روم تا بیزانس

دیوکلسین، قلمرو وسیع اپراتوری روم را به دو بخش شرقی و غربی بین خود و فرماندهان تقسیم و عملا اضمحلال امپراتوری قدرتمند روم را نادانسته پی ریزی نمود. پس از آن کنستانتین، شهر باستانی بیزانس را دوباره ساخت و آن را کنستانتسنوپل یا همان قسطنطنیه نام گذاری کرد. این شهر به طور شگفت انگیزی بر روی سرنوشت شهر روم، مرکز امپراتوری، موثر واقع و با ضعیف کردن قدرت امپراتوری روم، کشور روم را به دو بخش شرقی و غربی تقسیم نمود.

به همین دلیل امپراتوری شرقی یا همان بیزانس شکل گرفت. فرمانروایی بیزانس، به دست امپراتور آرکادیوس افتاد که شهر بیزانس را با همان نام به عنوان پایتخت خود انتخاب نمود.

بیزانس، به عنوان شهری بندری و مهم شناخته می شد. این شهر به دلیل قرار گیری در منطقه ای که کوتاه ترین مسیر غرب به شرق بود، از اهمیت تجاری بالایی برخوردار شده و از تمدن چشم گیری برخوردار بود. ساکنین این منطقه سنت های پار برجایی داشتند. به طوری که سلطه دیگران را به دشواری پذیرا می شدند. به طور مثال یکی از حکم رانان هوادار اسپارت که در سال 405 قبل از میلاد بر این شهر تحمیل شد، پس از 16 سال مقاومت از شهر بیرون رانده شد!

بیزانس شهر محسوب می شد که با داشتن ویژگی های اقتصادی، سیاسی و فرهنگی خاص خود، ابزار های لازم را فراهم می کرد تا با فرهنگ و ارزش های فرهنگی و اجتماعی سرزمین های مجاور آشنا شود. از این راه بیزانس آثار هنری فراوانی را به جهان عرضه نمود که علاوه بر برخورداری از اهمیت جهانی، از سنت ها و فرهنگ های بومی و منطقه ای نشات می گرفت.

این شهر به عنوان مرکز حکومتی به بزرگی امپراتوری روم، به تمدن های روم و یونان در غرب، بابل، ایلام، اوراتو، هیتی و ایران از شرق دسترسی داشت. به همین خاطر بسیاری از پژوهشگران بر این باور هستند که هنر و معماری بیزانس بی تاثیر از هنر و معماری مشرق زمین نمی باشد. هنر بیزانس، هنری محسوب می شود که تجلی گاه مسیحیت به شمار می آید. در هنر این دوران مانند سایر نحله های هنری، تاثیرات شیوه های بیان اعصار گذشته استمرار دارد.

از کلیسای ایا صوفیه تا موزه ایا صوفیه

ایا صوفیه که با نام های حاجیا سوفیا یا هاگیا صوفیا نیز شناخته می شود، جزو کلیسا های مسیحیت شرق به شمار می آمد. این کلیسا در دوره امپراتوری بیزانس در سال 532 میلادی، به دستور امپراتور کنستانتین اول ساخته شد و در قرن 6 میلادی توسط جاستنیانوس مورد باز سازی و مرمت قرار گرفت.

به منظور باز سازی این بنا از دو معمار به نام های ایسیدوروس و آنتییوس کمک گرفته شد. بنا با کار 10 هزار کارگر در طول 5 سال و تحت نظر 100 استاد تکمیل شد و به تاریخ آرالیک 537 افتتاح گردید.

این کلیسا در ابتدا کلیسای بزرگ نام گرفت. پس از فتح استانبول، محمد دوم دستور داد تا به مسجد تبدیل شود. سلیمان اول دستور داد نقاشی ها و نگارگری های داخل مسجد ایا صوفیه استانبول پوشانده شوند تا نماز جمعه در آن برگزار شود. سلیم دوم به معمار سنان دستور داد تا ایا صوفیه را مرمت کند. در زمان مراد سوم، مناره و منبر و محراب به ساختمان ایا صوفیه اضافه شد.

در زمان مراد چهار، آیاتی از قرآن به خط مصطفی چلبی بر روی دیوار ها و سقف این بنا به نگارش درآمد. علاوه بر این، لوحه هایی دور تا دور سقف ایا صوفیه نصب گردید و بر روی آن ها نام های الله، محمد، ابوبکر، عمر، عثمان، علی، حسن و حسین نوشته شد. این لوحه ها در زمان سلطنت عبدالمجید با الواح مدوری که به خط ابراهیم افندی نوشته شده بود، جایگزین گردید. پس از اعلام حکومت جمهوری در ترکیه و به قدرت رسیدن آتاتورک، ایا صوفیه به موزه تبدیل شده و تا به امروز به همین شکل باقی مانده است.

بررسی معماری مسجد ایا صوفیه استانبول

هنر معماری در روم شرقی، تا قرن ششم میلادی تحت تاثیر مسحیت آغازین قرار گرفته بود. این هنر در قرن ششم میلادی با آغاز حکومت ژوستی نیانوس، به وجود آمد. وی در هنر پروری شبیه به کنستانتین بود و آثار مورد حمایت و تشویق او، همه شکوه و عظمتی شاهانه را در خود جای داده بودند. تا جایی که دوران فرمانروایی او را به به حق «نخستین عصر طلایی» هنر امپراتوری روم شرقی نام گذاری نموده اند.

مهم ترین ویژگی های برجسته و شناخته شده سبک معماری مسجد ایا صوفیه استانبول بین سال های 300 تا 100 میلادی شامل موارد زیر می شود:

نقشه صلیبی یونانی با دیوار های آجری طرح دار به شکل پیچ دار، مشبک یا هفت و هشت
گنبد بزرگ بر روی نیم گنبد های معلق
نمای خارجی ساده
ستون های ردیفی
سر ستون های حجاری شده سبدی شکل
راه رو های پوشیده از مرمر رنگی و موزاییک های پر دانه در طبقه فوقانی

مسجد ایا صوفیه استانبول، یکی از مهم ترین بنا های به جا مانده از زمان ژوستی نین در شهر استانبول محسوب می شود و نام آن از عنوان اصلی یونانی «هاگیا صوفیا»، به معنی کلیسای حکمت مقدس برگرفته شده است. در معماری بنای مسجد ایا صوفیه استانبول طاق ها و ستون ها به شکلی زیبا با یکدیگر هماهنگ شده اند چهار ستون بزرگ و با شکوه، چهار طاق مسجد ایا صوفیه استانبول را بالا نگه داشته اند و گنبد بزرگ ایا صوفیه بر روی این ستون ها قرار داده شده اند.

40 پنجره در کنار یکدیگر در ساقه گنبد مسجد واقع شده اند که نور خورشید از آن ها به درون بنای ایا صوفیه می تابد. عمق گنبد 18 متر و ارتفاع آن از سطح زمین 56 متر می باشد. همین طور قطر آن 33 متر به همراه دو نیم گنبد است. مسجد در طولانی ترین قسمت طولی 82 متر و عرضی معادل 73 متر دارد.

اطلاعات بازدید از مسجد ایا صوفیه استانبول

در زمان بازدید از مسجد ایا صوفیه استانبول به این نکات توجه نمایید:

بازدید از مسجد ایا صوفیه استانبول رایگان می باشد.
همه روزه به صورت 24 ساعته امکان بازدید از مسجد ایا صوفیه برای همگان فراهم شده است.
بهترین زمان بازدید روز های شنبه تا پنج شنبه، از ساعت 9 صبح تا 12 ظهر می باشد.
در زمان برگزاری نماز های روزانه، سکوت باید رعایت شود.
هنگام برگزاری نماز جمعه، دسترسی به برخی از بخش های مسجد برای بازدید کنندگان امکان پذیر نمی باشد.
ورود به مسجد بدون کفش امکان دارد و پوشش اسلامی باید به خوبی رعایت شود.