مسجد امام اصفهان

شهر اصفهان، یکی از مشهور ترین و شناخته شده ترین مقاصد گردشگری در ایران محسوب می شود. از مهم ترین آثار تاریخی این شهر می توانیم به میدان نقش جهان اصفهان اشاره کنیم. مجموعه ای بزرگ با معماری جذاب و ستودنی که از بخش های مختلفی تشکیل شده است.

مسجد امام اصفهان یکی از بنا های تاریخی و جالب توجه این مجموعه محسوب می شود که در ضلع جنوبی میدان واقع شده است. با من بیا در این مطلب به معرفی مسجد امام و همین طور بررسی تاریخچه آن ها پرداخته است. معماری این مسجد نیز در ادامه مورد نقد و تشریح قرار گرفته است.

معرفی مسجد امام

مسجد امام که با نام های مسجد جامع عباسی، مسجد سلطانی و مسجد شاه نیز شناخته می شود، یکی از مساجد دیدنی میدان نقش جهان اصفهان می باشد که قدمت آن به دوران صفوی باز می گردد. این اثر از بنا های مهم معماری اسلامی ایران به شمار می رود و یکی از مشهور ترین دیدنی های تاریخی اصفهان می باشد. مسجد امام شاهکار جاویدان از معماری در قرن یازدهم هجری محسوب می شود که در تاریخ 15 دی ماه سال 1310 با شماره ثبت 107 در لیست فهرست آثار ملی جای گرفته است.

مسجد امام اصفهان کجا است؟

مسجد امام در ضلع جنوبی میدان نقش جهان اصفهان و در محدوده دولتخانه صفوی قرار دارد. این بنا در مجاورت با بنا های مهم دوران صفوی مانند عالی قاپو و مسجد شیخ لطف الله قرار گرفته است.

ورودی اصلی این مسجد در ضلع جنوبی میدان واقع شده است و ورودی های دیگر نیز جهت دسترسی سریع تر و آسان تر مردم محله، در محله های اطراف بنا در نظر گرفته شده اند. دسترسی به بنا از خیابان استانداری و کوچه های عمود (گذر سعدی و پشت مطبخ) بر میدان به آسانی صورت می گیرد و از خیابان های حافظ و سپه نیز پس از ورود به ضلع شمالی میدان، به صورت پیاده و یا با استفاده از درشکه امکان پذیر می باشد.

شما برای رسیدن به میدان نقش جهان می توانید از وسایل نقلیه عمومی و یا خودروی شخصی استفاده کنید. نزدیک ترین ایستگاه های مترو و اتوبوس، ایستگاه میدان امام حسین می باشد که مسافت باقی مانده از آن جا تا میدان را می توانید پیاده و یا با تاکسی طی کنید. برای پارک خودرو شخصی نیز امکان استفاده از چندین پارکینگ عمومی در خیابان های منتهی به این میدان وجود دارد.

بررسی تاریخچه مسجد امام اصفهان

مسجد امام مهم ترین مسجد در دوران صفویان محسوب می شود. این مسجد از نظر تزیینات و همین طور عظمت بنا از اهمیت بسیار زیادی برخوردار شده است. ساخت مسجد به فرمان شاه عباس اول در سال 102 هجری قمری و در چهارمین سال سلطنت به منظور زیبا سازی میدان شروع شد. در سال 1025 هجری قمری، در حالی که هنوز مشغول پی ریزی قسمت های دیگری مسجد بوددند، سر در نفیس کاشی کاری معرق آن به اتمام رسید.

این مسجد نمونه ای ارزشمند از هنر کاشی کاری و حجاری ایران در قرن یازدهم به شمار می رود. تاریخ های ثبت شده در مسجد که شامل 1077 هجری قمری یعنی آخرین سال سلطنت شاه عباس دوم و 1078 هجری یعنی اولین سال سلطنت شاه سلیمان و نیز سال 1095 هجری قمری می شود، نشان می دهد اتمام تزیینات و الحاقات مسجد، در دوره جانشینان شاه عباس اول صورت گرفته است.

در کتب تاریخی مشهور عهد صفویه مانند «عالم آرای عباسی» و «وقایع السنین والاعوام» از این مسجد با نام «مسجد جامع عباسی» و « مسجد جامع جدید عباسی» یاد کرده اند. کتیبه سر در مسجد به خط ثلث علیرضا عباسی و مورخ سال 1025، حاکی از آن می باشد که شاه عباس این مسجد را از مال خالص خود بنا و ثواب آن را به روح جد اعظم خود، شاه طهماسب هدیه داده است.

در زیر این کتیبه، کتیبه دیگری به خط محمدرضا امامی نصب شده است که به موجب آن از مقام معماری و مهندسی معمار مسجد جامع جدید شهر اصفهان (در مقابل مسجد جامع عتیق) یعنی استاد علی اکبر اصفهانی و ناظر ساختمان، محب علی بیکالله، تجلیل شده است. کتیبه های مسجد، کار خطاطان معروف عهد صفویه می باشد. از مهم ترین این افراد می توانیم به علیرضا عباسی، عبدالباقی تبریزی، محمدرضا امامی و محمد صالح امامی اشاره کنیم.

بررسی معماری مسجد امام

معماری تمامی مسجد هایی که به عنوان مسجد جامع شناخته می شوند و اصلی ترین عنصر شهر محسوب می شوند، جایگاه ویژه های در معماری و شهرسازی پس از اسلام دارند.

نقش مسجد های جامع در شکل دهی کالبدی عناصر شهری دیگر مانند بازار ها، معابر و… از یک سو و عنایت ویژه حکام اسلامی به ساخت مسجد جامه شهر در هر دوره، از سوی دیگر باعث شده اند تا همواره مسجد جامع به عنوان یک نشانه شهری حائز اهمیت و قابل توجه در کل شهر مطرح باشد. مسجد جامع عباسی نیز به همین دلیل در از اهمیت بسیار زیادی برخوردار شده است.

بین محور سر در که رو به میدان نقش جهان ساخته شده و محور مسجد که رو به قبله می باشد، زاویه ای پدید آمده که معمار آن را به بهترین گونه پاسخ داده است. میدان نقش جهان روش اصفهانی دارد، یعنی حدودا رو به جنوب می باشد، مسجد رو به جنوب غربی است. معمار ایوان جنوبی مسجد را در پشت هشتی به گونه ای چرخانده است که از هشتی می توان میانسرای مسجد را مشاهده نمود. اما نمی توان مستقیم به آن وارد شد. بلکه باید از یکی از دو دالان گرداگرد ایوان به میانسرا رسید. در پشت دالان طویل تر، آبریزگاه ها و وضوخانه در نظر گرفته شده اند.

بازدید کنندگان پس از ورود از درآیگاه ورودی و هشتی، طی سلسله مراتبی و با چرخش از دالان ها وارد صحن مسجد می شوند و در جهت قبله قرار می گیرند. در اصل مسجد شاه در ضلع جنوبی میدان و زیر مقرنس عالی سر در با شکوه آن واقع و با نقره و طلا پوشش داده شده است. روی این در اشعاری به خط نستعلیق دیده می شود که از سال اتمام و نصب آن می گوید.

مسجد امام جزو مساجد چهار ایوانی می باشد و میانسرای مسجد، تناسبات 6 پهلوی منتظم دارد. در دو گوشه جنوب شرقی و جنوب غربی صحن مسجد دو مدرسه به نام های ناصری و سلیمانیه قرار دارند که اولی به دست ناصرالدین شاه و دومی به دست سلیمان تعمیر شده اند. در مدرسه جنوب غربی مسجد، قطعه سنگ ساده ای به شکل شاخص در محل معینی تعبیه شده است که ظهر حقیقی اصفهان را در چهار فصل به نمایش گذاشته است. بر اساس روایات محاسبه آن را شیخ بهایی، دانشمند و فقیه و ریاضیدان معروف دوران شاه عباس انجام داده است.

سطح فوقانی این شاخص به شکل مثل قائم الزاویه می باشد. وتر مثلث این شاخص در جهت طرفی واقع شده است که شهر را تعیین می کند. ضلع مجاور زاویه قائمه وصل به دیوار می باشد و ضلع دیگر نماینده قبله مسجد محسوب می شود.

گنبد بزرگ مسجد از نوع دو پوسته گسسته و آهیانه (پوشش زیرین گنبد های دو پوسته) آن، گنبد سبویی می باشد. از آن جا که دهانه گنبد نزدیک به 20 متر است، از مهم ترین گنبد های دو پوش محسوب می شود. معمار گنبد مسجد امام، استاد فریدون نایینی می باشد.

از نکات جالب این مسجد انعکاس صوت در مرکز گنبد بزرگ جنوبی آن می باشد. ارتفاع این گنبد عظیم از سطح زمین معادل 52 متر و ارتفاع مناره های داخل آن معادل 48 متر و ارتفاع مناره های سر در آن در میدان نقش جهان معادل 42 متر می باشد.

قطعات بزرگ سنگ های مرمری یکپارچه و سنگاب های نفیس از دیگر ویژگی های ارزشمند مسجد امام اصفهان محسوب می شوند. به ویژه سنگاب نفیس شبستان غربی گنبد بزرگ که در سال 1095 هجری ساخته شده است.

عالی ترین کاشی کاری مسجد در سر در ورودی آن صورت گرفته و سراسر آن با رنگبندی های کامل، آکنده از کاشی هفت رنگ و معرق می باشد. قوس اصلی ورودی را با سه ردیف مارپیچ تزیینی آبی روشن قاب بندی کرده اند و از داخل گلدان های مرمرین حجاری شده قوس در برگرفته است.

قاب های نیم گنبد نیز ب ا ستارگان و پیچک های تاک فراز آمده از گلدان ها تزینن شده اند. قاب های با شکوه همانند سجاده هایی که مدخل را در برگرفته باشند، با سنگ مرمر تزیین شده اند.

بقیه مسجد را با کاشی های نا مرغوب تر هفت رنگ مزین نموده اند. در بخش بالاخانه روی سر در مسجد یک قاب کاشی معرق با نقش حیوانی (دو طاووس سبز رو به روی هم) وجود دارد که در سنت های ایرانی نماد ابدیت محسوب می شوند. در قاب کاشی های دیگر، گنجشک ها و شاخه های گل و بوته در کنار یکدیگر قرار گرفته اند. این نقوش یادآور بهشت و باغ های با طراوت و جاودانه آن می باشند. عبارات «الله»، «محمد» و «علی» با استفاده از خطوط کوفی بنایی سر در را مزین نموده اند.

در مسجد امام اصفهان فرمان های متعدد و مختلفی از دوران شاه عباس اول بر روی الواح سنگی نقر و نصب شده است. اگر چه هر قسمت این بنای تاریخی دارای ارزش و اهمیت می باشد، اما برخی از قسمت های آن شاخص تر هستند. از جمله منبر آن که یکپارچه از سنگ سماق ساخته شده است. این منبر چهارده پله دارد و پله چهاردهمی آن از بقیه پله ها پهن تر و نشیمنگاه واعظ محسوب می شود. از این منبر بیش تر در فصول سرد ساد مانند زمستان استفاده می شده است.

هم چنین در قسمت فوقانی محراب دولابچه ای در دیوار تعبیه شده است که سه متر طول و دو متر عرض دارد. دولابچه را با استفاده از چوب عود ساخته اند و با تیغه های طلا و حلقه های زرین تزیین کرده اند.

دو مناره های طرفین گنبد که هر کدام 48 متر ارتفاع دارند، از شاهکار های معماری عصر صفوی محسوب می شود. ارتفاع هر یک از دو مناره دیگر در سر در مسجد معادل 42 متر می باشد. نقوش اسلامی این دو مناره به صورت ختایی شطرنجی روی زمینه فیروزه ای است. وضعیت قرار گیری مناره ها به گونه ای صورت گرفته است که از قیصریه آن ها را رو به رو ی یکدیگر مشاهده می کنیم.

ساعات بازدید و بهای بلیط مسجد امام اصفهان

همه روزه به غیر از روز های جمعه، ایام سوگواری و روز های اعتکاف، می توانید از مسجد امام دیدن کنید. ساعات بازدید از این مسجد در نیمه اول سال از ساعت 9 تا 12 و 14 تا 17 و در نیمه دوم سال از 9 تا 13 و از 13 تا 16 می باشد. بهای بلیط این مسجد برای گردشگران خارجی و داخلی تفاوت دارد.

در صورتی که اطلاعات بیش تری در مورد مسجد امام اصفهان دارید، می توانید آن را با سایر کاربران با من بیا به اشتراک بگذارید.