معرفی میدان های قدیمی تهران

میدان ‌های قدیمی تهران شریان‌های حیاتی شهر است و نماد تاریخ و فرهنگ ایران و محل تلاقی اتفاقات مهم اجتماعی، سیاسی و اقتصادی در دوره‌های مختلف تاریخ پایتخت می باشد. این میدان‌ها از دوره قاجار به بعد شاهد تحولات بزرگ و تغییرات چشمگیری بوده و هنوز هم در قلب شهر تهران جایگاه ویژه‌ای دارند. میدان توپخانه یکی از قدیمی‌ترین میدان‌ها در تهران است و در دوران قاجار به یکی از مراکز مهم تجاری و اجتماعی تبدیل شد. در کنار میدان‌های تاریخی محله‌های قدیمی تهران مانند چال میدان، عودلاجان، سنگلج، ارگ و لاله‌زار هر کدام داستان‌هایی از گذشته‌های دور دارند. این محله‌ها با بافت‌های خاص خود بخش زیادی از هویت تهران قدیم را تشکیل می‌دهند و شاهد تحولات زیادی در طول زمان بودند. در ادامه این مقاله از مجله با من بیا میدان های قدیمی تهران را معرفی میکنیم تا با آگاهی بیشتری به میدان های قدیمی تهران بروید.

انواع میدان های قدیمی تهران و نقش آن‌ها در قدیم

میدان‌ها در تهران قدیم نقاط مرکزی شهر بوده و بر اساس موقعیت مکانی و جغرافیایی کارکردهای متنوعی داشتند. میادین تهران قدیم به چند دسته مختلف تقسیم می شدند:

• میدان‌های عمومی

این میادین محل تجمع مردم بودند و به‌عنوان فضایی برای فعالیت‌های اجتماعی و عمومی مورد استفاده قرار می‌گرفتند. در این میادین، فضاهای مختلفی مانند عبادتگاه‌ها، مساجد، نهرهای آب، آب‌انبارها، بازارها، حمام‌ها و مدارس ساخته می‌شد.

• میدان‌های تجاری

در تهران قدیم، میادین تجاری وجود داشت و بیشتر به خرید و فروش کالاهای خاص و احشام و ملزومات آن‌ها اختصاص داشتند. این میادین مرکز تجارت و دادوستد بودند.

• میدان‌های حکومتی

میدان‌های حکومتی محل تمرینات نظامی، رژه‌ها، مراسم رسمی و گاهی مجازات مجرمان بود. برخی از این میادین فقط جنبه حکومتی و سلطنتی داشتند و فعالیت‌های دیگر در آن‌ها انجام نمی‌شد، مانند میدان ارگ تهران پیش از تغییرات آن. در اطراف این میادین، بناهای حکومتی و سلطنتی قرار داشتند، اما در برخی موارد، حاکمان یا تشکیلات حکومتی می‌کوشیدند که این میادین هم به‌عنوان فضاهای اجتماعی مورد استفاده قرار بگیرند.

• میدان‌های نظامی

این میادین جایگاه ویژه‌ای در تهران قدیم دارد. یک میدان برای تمرین‌های مداوم نظامی و استقرار نیروهای نظامی مشخص می‌شد و شامل فضای باز میدان، حجره‌ها و سایر فضاهای اطراف برای اقامت نظامیان و ذخیره سلاح بود.

• میدان‌های محله‌ای

میدان‌های محله‌ای در مرکز محله‌ها قرار داشتند و به‌صورت راسته و گذرگاه یا میدانچه در محل تقاطع چند راه یا در کنار راه‌های اصلی محله‌ها شکل می‌گرفتند.

• میدان‌های ارتباطی

این میادین در محل تقاطع یا کنار راه‌های مهم شهری قرار داشتند و از نظر ارتباطی اهمیت ویژه‌ای داشت. این میادین نقش اساسی در تسهیل رفت‌وآمد و ارتباطات شهری داشتند.

تهران؛ شهر میدان‌ها و خاطرات تاریخی

تهران در گذشته شهری سرسبز با باغ‌ها و میدان‌های چشم‌نواز بود، اما با توسعه شهری و تغییرات گسترده بسیاری از این جلوه‌های تاریخی دستخوش دگرگونی شدند. بااین‌حال، میدان‌های تاریخی پایتخت همچنان بخشی از هویت فرهنگی و تاریخی آن را حفظ کرده‌اند و بازدید از آن‌ها فرصتی برای آشنایی با گذشته این شهر محسوب می‌شود. در ادامه میدان های قدیمی تهران را معرفی میکنیم.

میدان آزادی؛ نماد پایتخت و یادگار جشن‌های ۲۵۰۰ ساله

میدان آزادی شاخص‌ترین نماد تهران است. این میدان در دوران پهلوی با هدف برگزاری جشن‌های ۲۵۰۰ ساله شاهنشاهی ایران بنا شد و امروزه از مهم‌ترین میدان های قدیمی تهران است. پیش از انقلاب، این میدان با نام «میدان شهیاد» شناخته می‌شد. موقعیت استراتژیک آن، دسترسی آسان از شرق به خیابان آزادی، از شمال به بزرگراه محمدعلی جناح، از غرب به بزرگراه لشگری (جاده مخصوص کرج) و از جنوب به بزرگراه آیت‌الله سعیدی را فراهم می‌کند. در قلب این میدان، برج آزادی، یکی از ماندگارترین نمادهای معماری ایران خودنمایی می‌کند. این اثر چشم‌نواز، شاهکاری از حسین امانت است که با طراحی منحصربه‌فردش تلفیقی از معماری سنتی و مدرن ایرانی را به نمایش می‌گذارد.

میدان امام خمینی؛ قلب تاریخی تهران

میدان امام خمینی یکی از قدیمی‌ترین و پررمز و رازترین میدان های قدیمی تهران است. این میدان در یکی از نقاط کلیدی شهر قرار دارد، در سال ۱۲۸۴ هجری قمری، به فرمان ناصرالدین‌شاه قاجار و به همت امیرکبیر ساخته شد. طراحی مستطیل‌شکل این میدان، در زمان خود جلوه‌ای مدرن داشت و به‌عنوان یکی از نخستین معابر سنگفرش و آسفالت‌شده تهران اهمیت ویژه‌ای دارد.

ساخت این میدان نزدیک به ده سال به طول انجامید و روزگاری، بسیاری از مهم‌ترین بناهای دولتی و اداری تهران در اطراف آن قرار داشتند. ساختمان نظمیه، بانک شاهی ایران، اداره بلدیه، تلگرافخانه و اداره عبور و مرور، تنها بخشی از سازه‌های مهم این محدوده بودند. این میدان که در طول تاریخ با نام‌های «میدان توپخانه» و «میدان سپه» نیز شناخته شده است، روزگاری محل برگزاری رژه‌های نظامی، اجرای احکام اعدام و بسیاری از وقایع مهم تاریخی بوده است.

میدان سبزه‌ میدان

قدمت این میدان مربوط به دوره زندیه و اوایل قاجاریه و از میدان های قدیمی تهران است. این محدوده ابتدا به‌عنوان محل کشت و تأمین سبزی‌های خوردنی برای اهالی تهران شناخته می‌شد. به‌مرور زمان، علاوه بر کاشت، فروش سبزی در این مکان رایج شد. سبزه‌میدان به‌عنوان یکی از میدان‌های مهم دارالخلافه محسوب می‌شد. بنای اولیه این میدان در سمت شمالی مجموعه بازار به دوران صفویه بازمی‌گردد. امروزه، بافت تاریخی سبزه‌میدان به‌طور کامل تغییر یافته است و اکثر بناهای قدیمی آن تخریب و به مغازه‌ها و پاساژها تبدیل شد. تنها یادگار باقی‌مانده از این بافت قدیم، ورودی بازار است. یکی از رویدادهای مهم تاریخی در سبزه‌میدان، اعدام مجرمان بود. البته به دستور امیرکبیر، این عمل به میدان قاپوق (میدان محمدیه فعلی) منتقل شد.

مکان: خیابان پانزدهم خرداد، ورودی بازار بزرگ تهران.

میدان ۱۵ خرداد

قدمت این میدان مربوط به دوره صفوی و از میدان های قدیمی تهران است. این میدان در دوران پهلوی «شاه» نامیده می‌شد، پس از قیام ۱۵ خرداد در سال ۱۳۴۲، به‌ویژه در تاریخ معاصر ایران اهمیت ویژه‌ای داشت. در آن زمان، هیأت امنای مسجد حاج ابوالفتح، که در شمال‌غربی میدان واقع است، نام «۱۵ خرداد» را به این میدان داد. این قیام در اعتراض به بازداشت امام خمینی (ره) و لایحه انجمن‌های ایالتی و ولایتی و انقلاب سفید شکل گرفت و به یکی از مهم‌ترین حوادث تاریخ معاصر ایران تبدیل شد. در خرداد ۱۳۴۲، پس از بازداشت امام خمینی (ره)، تظاهرات و قیام مهمی در این میدان و مناطق اطراف آن شکل گرفت که نقطه‌عطفی در تاریخ انقلاب اسلامی ایران بود.

مکان: تقاطع خیابان مولوی و خیابان ری.

میدان بهارستان

قدمت این دوران مربوط به دوره فتحعلی‌شاه قاجار و از میدان های قدیمی تهران است. در این محدوده، باغ زیبای نگارستان قرار داشت و باعث شد میدان به نام بهارستان شناخته شود. در جلوی باغ نگارستان، زمین وسیعی به نام جلوخان وجود داشت که کاربری‌های متنوعی داشت، از جمله محل اجرای مراسم تشریفات درباریان و پذیرایی از مهمان‌ها. نخستین مجلس قانون‌گذاری ایران در دوران مشروطیت در این میدان تأسیس شد و در همین میدان بود که قوای قزاق به دستور محمدعلی‌شاه، مجلس را به توپ بستند.

مکان: تهران، میدان بهارستان.

میدان محمدیه

قدمت این میدان مربوط به دوره سلطنت ناصرالدین‌شاه و از میدان های قدیمی تهران است. در این میدان، تپه‌ای خاکی وجود داشت که روی آن ستون آجری کوتاهی ساخته شده بود. بر روی این ستون، قاپوق قرار می‌گرفت و مجرمان را در این مکان سر می‌بریدند. به همین دلیل، این میدان ابتدا به نام «قاپوق» شناخته می‌شد و بعدها به میدان اعدام و سپس به «محمدیه» تغییر نام داد.

شب قبل از اعدام هر مجرم، غذایی مفصل (چلوکباب) برای او آماده می‌شد و از او خواسته می‌شد که وصیت خود را بنویسد. قبل از اعدام، سیگاری به مجرمان داده می‌شد که به «سیگار ادیب‌السلطنه» معروف شد. این سیگار برای نخستین بار توسط ادیب‌السلطنه سمیعی از مسئولان نظمیه به مجرمان داده شد.

مکان: خیابان مولوی، تهران.

میدان مشق

قدمت این میدان مربوط به دوره فتحعلی‌شاه قاجار و از میدان های قدیمی تهران است. میدان مشق به‌عنوان محل تمرینات نظامی ارتش در نظر گرفته شده بود. در وسط میدان توپ بزرگی قرار داشت که هر روز در ساعت ۱۲ شلیک می‌شد. این میدان بعدها در دوران پهلوی اول به باغ‌ملی تغییر کاربری یافت. نخستین بالن تهران در این میدان به پرواز درآمد و همچنین نخستین مسابقات ورزشی (فوتبال) در این میدان توسط کارمندان سفارت انگلستان برگزار شد.

مکان: محدوده بین خیابان امام‌خمینی (ره) و خیابان سی‌تیر، تهران.

میدان امین‌السلطان

قدمت این میدان مربوط به دوره قاجار و از میدان های قدیمی تهران است. این میدان توسط میرزا ابراهیم امین‌السلطان، آبدارچی دربار ساخته شد و بعدها توسط پسرش، علی‌اصغرخان امین‌السلطان گسترش یافت. میدان امین‌السلطان به‌عنوان محل بارانداز و تخلیه بارهای مختلف همچون هیزم، زغال و خواربار، و فروش میوه و سبزی شناخته می‌شد. تجار و چارواداران کالاهای خود را به تهران می‌آوردند و در بنگاه‌های اطراف میدان نگهداری می‌کردند. این میدان در دوره قاجار بزرگ‌ترین میدان تهران بود و محل کسب‌وکار افراد مشهوری چون طیب حاج رضایی بود. اتفاقات خیرخواهانه بسیاری در این میدان رخ داد.

مکان: جنوب دروازه عتیق شاه‌عبدالعظیم (ع)، تهران.

میدان گمرک

قدمت این میدان مربوط به دوره ناصری و از میدان های قدیمی تهران است. میدان گمرک در دورترین نقطه غربی تهران قرار داشت و یکی از دروازه‌های قدیمی تهران به همین نام در این مکان ساخته شد. چون کاسبان برای خرید و فروش کالاهایشان باید عوارض را به مأموران دروازه پرداخت می‌کردند، این میدان به نام گمرک شناخته شد. در این میدان، اطلاعات عمومی مانند مقررات محلی و میزان عوارض به نمایش گذاشته می‌شد.

مکان: انتهای خیابان امیریه سابق، نزدیک ایستگاه راه‌آهن، تهران.

میدان حسن‌آباد

قدمت این میدان مربوط به دوره ناصری است. میرزا یوسف آشتیانی باغ بزرگی را در این ناحیه داشت که آن را به نام پسرش حسن نامگذاری کرد و این منطقه به حسن‌آباد مشهور شد. پس از درگذشت میرزا یوسف آشتیانی، پسرش ملک زمین‌های اطراف را فروخت و شهرداری آن زمان برای ساخت میدان حسن‌آباد، بخش بزرگی از خانه‌ها و مغازه‌ها را ویران کرد. در گذشته این میدان به نام‌های هشت‌گنبد و ملک‌المتکلمین شناخته می‌شد.

تندیس حاجی میرزا نصرالله ملک‌المتکلمین یکی از خطیبان مشهور دوره مشروطه است که در این میدان نصب شده بود و در اوایل دهه 50 تخریب شد. او یکی از بنیان‌گذاران مدارس جدید بود و پس از به توپ بستن مجلس در باغشاه توسط محمدعلی‌شاه کشته شد.

مکان: تقاطع خیابان سپه و خیابان وحدت اسلامی (شاهپور سابق)، تهران.

میدان وحدت اسلامی

این میدان که در گذشته به نام شاهپور شناخته می‌شد، به همراه بازارچه شاهپور در دوران شاه‌طهماسب قاجار تأسیس شد. به همین دلیل در گذشته این بازار را بازارچه قوام‌الدوله می‌نامیدند.

مکان: تقاطع خیابان وحدت اسلامی و خیابان مولوی، تهران.

میدان قزوین

قدمت این میدان مربوط به دوران شاه‌طهماسب صفوی و از میدان های قدیمی تهران است. در زمان شاه‌طهماسب صفوی، نخستین برج و باروهای شهر تهران ساخته شد و دروازه قزوین در ورودی بازارچه قوام‌الدوله و میدان شاهپور قرار داشت. این میدان به عنوان محل ورود کالا به تهران شناخته می‌شد و شب‌ها دروازه بسته می‌شد و رفت‌وآمد در میدان ممنوع بود، مگر آنکه اسم شب را که توسط وزیر دربار به رئیس قراولان داده می‌شد، می‌گفتند. برای احیای دروازه‌های قدیمی سازه‌ای بتونی و نمای آجری در میدان قزوین ساخته شده و به‌عنوان نماد دروازه تاریخی تهران به نمایش گذاشته می‌شود.

مکان: میدان قزوین، تهران.

میدان سر قبرآقا

قدمت این میدان مربوط به دوران ناصری و از میدان های قدیمی تهران است. میدان سر قبرآقا یکی از شلوغ‌ترین و پرآشوب‌ترین میدان‌های دوران ناصری بود. به دلیل وجود بازار دروازه، در این میدان انواع کالاها به فروش می‌رسید و در آن شگردهای مختلف دزدی و گدایی رایج بود. این میدان به‌دلیل وجود قبرستان و بقعه میرزا ابوالقاسم تهرانی، نخستین امام جمعه تهران و غسالخانه‌ای که در اطراف آن بود و به این نام مشهور شد. شب‌ها این میدان ناامن بود و قاطرچیان و چارپاداران که در نزدیکی آن سکونت داشتند، باعث مزاحمت برای مردم می‌شدند. در دوران پهلوی، این میدان تخریب شد و به جای آن باغ فردوس احداث گردید، که بعدها به پاتوق لوطیان تبدیل شد.

مکان: حد فاصل بازار دروازه و میدان کاه‌فروش‌ها، تهران.

میدان گوگل

در دوران پهلوی اول و پیش از آن منطقه سرپل تجریش به نام گوگل شناخته می‌شد و میدانی در همان نزدیکی وجود داشت و به همین نام معروف بود. نام «گوگل» از ترکیب دو واژه «گو» به معنی گاو و «گل» به معنی گله گرفته شده و به معنای «محل گله گاو» است. در آن زمان، بسیاری از ساکنان تجریش به کشاورزی و دامداری مشغول بودند و دامدارانی که گاو داشتند، هر روز صبح گاوهای خود را به میدان گوگل می‌آوردند. در آنجا یک چوپان به نام «گوگلبان» مسئولیت داشت که گاوها را برای چرا به مراتع اطراف هدایت کند و در غروب آن‌ها را به میدان برگرداند. امروزه اثری از این میدان باقی نمانده است.

میدان انقلاب؛ عطر کاغذ و دنیای کتاب

میدان انقلاب یکی از مهم‌ترین و میدان های قدیمی تهران است. این میدان در دوره‌های مختلف با نام‌های میدان ۲۴ اسفند و میدان مجسمه شناخته می‌شد. دلیل این نام‌گذاری، سالروز تولد رضاشاه در ۲۴ اسفند بود که به همین مناسبت، مجسمه‌ای تمام‌قد از او در مرکز میدان نصب شده بود. میدان انقلاب، به‌عنوان پاتوق همیشگی دانشجویان، فضایی پرجنب‌وجوش دارد. اطراف آن را کتابفروشی‌های متعدد، کافه‌های دنج و سینماهای خاطره‌انگیز احاطه کردند. این میدان، بهترین مقصد برای دوستداران کتاب و فرهنگ است.

میدان فردوسی؛ رازی سرخ در قلب تهران

میدان فردوسی یکی دیگر از میدان های قدیمی تهران است. این میدان در ۱۷ خرداد ۱۳۳۸، طی مراسمی باشکوه، میزبان رونمایی از مجسمه ابوالقاسم فردوسی شد و از آن زمان تاکنون، یکی از نمادهای فرهنگی تهران محسوب می‌شود. علاوه بر اهمیت تاریخی و سیاسی، این میدان با روایتی رازآلود نیز گره خورده است. میدان فردوسی به مرکزی برای صرافی‌ها و معاملات ارزی تبدیل شده است، اما همچنان در دل خود، قصه‌های ناگفته‌ای از تاریخ، عشق و انتظار را پنهان دارد.

میدان راه‌آهن؛ اثری ماندگار در فهرست ملی

میدان راه‌آهن یکی از میدان های قدیمی تهران است و در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. این مجموعه در دوران حکومت پهلوی اول ساخته شد و در ۲۵ اسفند ۱۳۷۹ با شماره ثبت ۳۶۳۹ در فهرست آثار ملی جای گرفت. میدان راه‌آهن، یکی از پرترددترین میدان‌های تهران، جلوه‌ای زنده از حرکت و پویایی شهر است. اگر به دنبال ثبت لحظاتی ناب از زندگی جاری هستید، با دوربین خود به این میدان پررفت‌وآمد سر بزنید.

میدان هفت‌تیر؛ به‌زودی میدانی زیرزمینی

میدان هفت‌تیر پیش از انقلاب با نام «میدان ۲۵ شهریور» شناخته می‌شد، که این نام به مناسبت آغاز پادشاهی محمدرضاشاه پهلوی بر آن گذاشته شده بود. این میدان از نقاط مرکزی تهران محسوب می‌شود و اطراف آن را فروشگاه‌ها و شرکت‌های مختلف احاطه کردند. نام هفت‌تیر برگرفته از حادثه بمب‌گذاری در دفتر حزب جمهوری اسلامی در هفتم تیر ۱۳۶۰ است، رویدادی که نقطه عطفی در تاریخ معاصر ایران به شمار می‌رود. بر اساس طرح جدید شهرداری تهران، این میدان قرار است طی پروژه‌ای بزرگ به یک میدان زیرزمینی تبدیل شود.

میدان ولیعصر؛ ترکیب معماری و کارکرد شهری

یکی از مهم‌ترین میدان‌های تهران میدان ولیعصر است که پیش از انقلاب با نام «دلی‌عهد» شناخته می‌شد. این میدان در تقاطع خیابان ولی‌عصر، بلوار کریم‌خان زند و بلوار کشاورز قرار گرفته و نقشی کلیدی در شبکه ترافیکی شهر ایفا می‌کند. میدان ولیعصر، علاوه بر جایگاه استراتژیک خود، از منظر معماری نیز قابل‌توجه است. این میدان یکی از پروژه‌های عمرانی بزرگ تهران محسوب می‌شود که در ۷ طبقه و با ۴۵ هزار مترمربع فضای ساختمانی احداث شده است. در حال حاضر، میدان ولیعصر یکی از مهم‌ترین میدان‌های زیرزمینی پایتخت به شمار می‌آید.

میدان دربند؛ نام آشنای کوهنوردان

میدان دربند در یکی از خوش‌آب‌وهواترین مناطق تهران واقع شده و نام آن با طبیعت‌گردی و کوهنوردی گره خورده است. این میدان در منطقه‌ای به همین نام قرار دارد و یکی از درهای کاخ سعدآباد به سوی آن باز می‌شود. کوهنوردان و طبیعت‌دوستان، دربند را به‌عنوان یکی از محبوب‌ترین مسیرهای کوه‌پیمایی پایتخت می‌شناسند.

میدان نبوت؛ مقصدی پررونق برای خرید

میدان نبوت یکی از پرجنب‌وجوش‌ترین و میدان های قدیمی تهران است و به‌عنوان یکی از مراکز مهم خرید در پایتخت شناخته می‌شود. این میدان، پیش از انقلاب با نام هفت‌حوض شهرت داشت که دلیل این نام‌گذاری، وجود هفت حوض در مرکز ابتدایی آن بود. با گذر زمان، تعداد این حوض‌ها افزایش یافت و به‌مرور این مکان به یکی از قطب‌های تجاری منطقه تبدیل شد. میدان نبوت در محله نارمک قرار دارد و شب‌ها با نورپردازی‌های زیبا، جلوه‌ای تماشایی پیدا می‌کند.

میدان امام حسین؛ یادگاری از تاریخ

میدان امام حسین یکی از میدان های قدیمی تهران است. در گذشته به نام فوزیه به یاد یکی از همسران محمدرضا شاه شناخته می‌شد. این میدان امروزه یکی از پرترددترین نقاط شهر محسوب می‌شود و به‌عنوان یک پیاده‌راه وسیع محلی برای تجمعات و رویدادهای اجتماعی است. در مرکز این میدان، یادمانی برای شهدا بنا شده و در ساعات عصر، جمعیت زیادی در آن حضور دارند. عبور و مرور وسایل نقلیه از طریق زیرگذرهای مخصوص امکان‌پذیر است، که به کاهش ترافیک سطحی میدان کمک می‌کند.

میدان حسن‌آباد؛ ترکیبی از اصالت و معماری خاص

میدان حسن‌آباد یکی از شاخص‌ترین میدان‌های تهران است که با معماری کم‌نظیر خود، توجه هر رهگذر و گردشگری را به خود جلب می‌کند. این میدان در طول تاریخ نام‌های متعددی به خود دیده است، ساختاری چهارگوش و متقارن دارد و زیبایی آن را دوچندان می‌کند. نام کنونی میدان برگرفته از حسن، فرزند میرزا یوسف آشتیانی، مالک اراضی این منطقه است. در دوره‌های مختلف، تغییرات متعددی در ساختار این میدان صورت گرفت، اما سرانجام، با تلاش شهرداری تهران و سازمان میراث فرهنگی، هویت معماری آن حفظ شد.

میدان مال‌فروشان

قدمت این میدان مربوط به دوره صفوی است. در گذشته، تهرانی‌های قدیم در این میدان حیوانات بارکش و سواری مانند اسب، گاو، شتر، یابو و قاطر را بدون زین و پالان خرید و فروش می‌کردند. این میدان در سال‌های پایانی عمر خود پس از احداث خیابان سیروس سابق، بین این خیابان و بازار حضرتی قرار گرفت. امروزه اثری از آن باقی نمانده است. میدان مال‌فروشان تنها مکانی بود که مال‌داران برای خرید و فروش حیوانات خود به آنجا می‌آمدند. در بیش از یک قرن گذشته، این میدان به نوعی دفتر معاملات چهارپایان محسوب می‌شد.

مکان: جنوب‌شرقی تهران، حوالی دروازه عتیق حضرت عبدالعظیم (ع).

میدان کاه‌فروشان

این میدان محل خرید و فروش کاه و یونجه احشام بود که با گذشت زمان، زغال و هیزم نیز به اقلام قابل فروش اضافه شد. به تدریج کاربری این میدان تغییر کرد و امروزه اثری از آن باقی نمانده است. کریم‌شیره‌ای، دلقک معروف دربار ناصری، به طور مکرر به این میدان رفت‌وآمد داشت و در آنجا به تقلید از رفتار و گفتار درباریان می‌پرداخت.

مکان: حوالی دروازه عتیق، جنوب کاروانسرای گلشن.

میدان کهنه‌چین‌ها

در این میدان انواع اجناس کهنه و دست‌دوم مانند لحاف، تشک، قبا و سایر اقلام به فروش می‌رسید و از میدان های قدیمی تهران است. گاهی این اجناس با چاقو خرد می‌شدند و برای استفاده در کف گیوه یا مشعل گرز به فروش می‌رسیدند. امروزه میدان سیداسماعیل در این محدوده قرار دارد و محل فروش اجناس دست‌دوم است. بقچه‌های ۴۰‌تکه و رویه‌های لحاف ۱۰۰‌تکه از کالاهای این میدان است. در این میدان، زنان پارچه‌های رنگارنگ را به هم می‌دوختند و می‌فروختند.

مکان: نزدیک دروازه قدیم شهرری.

میدان ارگ

قدمت این میدان مربوط به دوره شاه‌طهماسب صفوی و از میدان های قدیمی تهران است. تاریخ میدان ارگ به دوران صفوی بازمی‌گردد. ارگ تهران بارویی جداگانه و خندقی دارد که آن را از شهر جدا می‌کرد. در فاصله بین خندق و ورودی ارگ، میدانی به نام میدان شاه یا میدان توپخانه وجود داشت که به دلیل وجود توپ‌های مختلف از جمله توپ مروارید و دیگر توپ‌ها شناخته می‌شد. در دوره سلطنت ناصرالدین‌شاه، توپ‌های این میدان به میدان توپخانه جدید منتقل شدند و امروزه اثری از این میدان باقی نمانده است. یکی از رویدادهای مهم این میدان، تجمع مشروطه‌خواهان بود که به دستور محمدعلی‌شاه قاجار سرکوب و محاکمه شدند.

مکان: جنوب‌غربی ارگ تهران.

میدان توپخانه تهران؛ گنجینه‌ای از تاریخ

میدان توپخانه تهران یکی از میدان های قدیمی تهران است. این میدان در ابتدا در جغرافیای تهران جای گرفت و در طول سال‌ها تبدیل به کانون رویدادهای تاریخی مهم شد. ساختمان‌های اطراف میدان، به تدریج هویت خاصی به این منطقه بخشیدند، اما بسیاری از این بناها در گذر زمان تخریب و جای خود را به ساختمان‌های جدیدتر دادند.

یکی از بناهای تخریب شده در میدان توپخانه، ساختمان تلگرافخانه بود و در ضلع جنوبی میدان قرار داشت. این بنا در حوالی سال ۱۳۰۵ شمسی ساخته شد و تا اواخر دهه چهل هجری شمسی پابرجا بود. اما در نهایت تخریب شد و به جای آن، ساختمان وزارت ارتباطات ساخته شد.

تهران قدیم کجا بود؟

تهران امروزی به‌عنوان سومین شهر پرجمعیت خاورمیانه شناخته می‌شود، در گذشته یک روستای کوچک و شکارگاه پادشاهان صفوی بود. این روستا در حصار شاه طهماسبی قرار داشت و چهار دروازه و ۱۱۴ برج داشته و تعداد آن‌ها معادل سوره‌های قرآن بود. این حصار، منظره‌ای متفاوت از تهران امروزی را با درختان انار خوشمزه و چنارهای بلند به نمایش می‌گذاشت. در دوران قاجار، آقا محمدخان قاجار تهران را به‌عنوان پایتخت کشور انتخاب کرد و سپس ناصرالدین شاه قاجار با توسعه و آبادانی این شهر، تحولی بزرگ در تاریخ آن ایجاد کرد. بسیاری از آثار و بناهای مهم پایتخت امروز، یادگاری از همان دوران قاجاریه است.

سخن پایانی میدان های قدیمی تهران

میدان های قدیمی تهران نمادهای تاریخی و فرهنگی پایتخت ایران شناخته می‌شوند. این میدان‌ها با معماری خاص خود و تاریخ پرفراز و نشیب شاهد بسیاری از اتفاقات بزرگ و کوچک در طول دوران‌های مختلف بوده است. از میدان توپخانه تا میدان نقش‌جهان هرکدام به نوعی بخش مهمی از هویت تهران قدیم را حفظ کردند. محله‌های اطراف این میدان‌ها همچنان در دل خود یادآور خاطرات گذشته هستند و نقش مهمی در شکل‌گیری فرهنگ و سبک زندگی مردم تهران ایفا کردند.

سوالات متداول معرفی میدان های قدیمی تهران

میدان های قدیمی تهران کدام هستند؟

میدان توپخانه، میدان امام حسین (ع)، میدان انقلاب، میدان نقش‌جهان، میدان بهارستان و میدان تجریش از میدان‌های معروف تهران است.

آیا میدان‌های تهران تغییرات زیادی داشتند؟

بسیاری از میدان‌های قدیمی تهران در طول زمان دستخوش تغییرات زیادی شدند و به جای ساختمان‌های قدیمی برج ساخته شده است.

چگونه می‌توان از میدان‌های قدیمی تهران بازدید کرد؟

بازدید از میدان‌های قدیمی تهران از طریق تورهای گردشگری، پیاده‌روی در مناطق تاریخی و بازدید از موزه‌ها و بناهای تاریخی امکان‌پذیر است.