سردر باغ ملی تهران

دروازه ای قدیمی و تاریخی و به جا مانده از دوران قاجار، در خیابان شلوغ و پر هیاهوی امام خمینی در تهران، به یادگار مانده است که امروزه با نام سردر باغ ملی شناخته می شود و در دسته دیدنی های تهران قرار می گیرد.

این سردر که پیش از ساخت برج آزادی، به عنوان نماد پایتخت به شمار می آمد، از زیبا ترین دروازه های کشور می باشد. سردر باغ ملی از مهم ترین بنا های باغ ملی بوده و هم چنان سالم و سلامت باقی مانده است.

قدمت این سردر از خود باغ نیز بیش تر می باشد. این دروازه از جمله مکان هایی در کشور به حساب می آید که هر ایرانی باید حتما آن را از نزدیک مشاهده کند. چرا که این بنای تماشایی با داشتن معماری خاص و بی نظیر خود، هر بیننده ای را به تهران قدیم می برد.

در این مطلب با من بیا به صورت کامل سردر باغ ملی را معرفی کرده است و تاریخچه و معماری آن را مورد بررسی قرار داده است. با ما همراه باشید.

معرفی سردر باغ ملی تهران

این دروازه به منظور ورود به میدان مشق در زمان فتحعلی شاه قاجار بنا شد و نام «دروازه میدان مشق» بر آن نهادند. میدان مشق از بزرگ ترین میدان های نظامی در تهران و در اختیار قشون شاهنشاهی بود.

پس از ساخت این دروازه طرح برپایی اولین باغ همگانی پایتخت به نام «باغ ملی» در زمین های داخلی میدان مشق برنامه ریزی شد و پس از آن نام این دروازه به «سردر باغ ملی» تغییر پیدا کرد. باغ ملی بیش تر از چند سال پا بر جا نماند. اما هم چنان با احداث ساختمان های متعددی مانند کتابخانه ملی، موزه ایران باستان و ساختمان وزارت امور خارجه، این سردر با نام «سردر باغ ملی» شناخته می شود. در حال حاضر نیز از میدان مشق اثری به جا نمانده است و فقط ساختمان سردر در آن خود نمایی می کند.

امروز عابرانی که از مقابل این اثر تاریخی تماشایی عبور می کنند، شگفت زده به آن خیره می شوند. چرا که سردر باغ ملی مانند نگینی پر ارزش در مرکز تاریخی پایتخت کشور چشم ها را به خود خیره می کند.

سردر باغ ملی کجا است؟

سردر باغ ملی در خیابان شلوغ و پر رفت و آمد امام خمینی، با فاصله کمی از میدان توپخانه در ضلع غربی اداره پست و ضلع شرقی وزارت امور خارجه واقع شده است. پیشنهاد می کنیم حتما با استفاده از مترو برای بازدید از این اثر تاریخی بروید.

کافی است با کمک هر یک از خطوط یک (تجریش – کهریزک) و دو (فرهنگسرا – صادقیه)، در ایستگاه مترو امام خمینی (ره) پیاده شوید و پس از خروج از ایستگاه مترو، به سمت پیش روی نمایید.

پس از 5 دقیقه پیاده روی، به سردر باغ ملی تهران خواهید رسید. هم چنین می توانید از اتوبوس هایی که به میدان امام خمینی (ره) و پایانه فیاض بخش یا پایانه قورخانه تردد می کنند، استفاده نمایید. پس از پیاده شدن از اتوبوس در این پایانه ها، به سمت شمال حرکت کنید تا به خیابان امام خمینی (ره) و سردر باغ ملی برسید.

بررسی تاریخچه سردر باغ ملی

میدان مشق، یکی از آثار به جا مانده از دوران حکومت قاجاریه می باشد که در ابتدا به عنوان منطقه ای نظامی مورد استفاده قرار می گرفت و در آن تمرین های رزمی قشون شاهنشاهی در زمان فتحعلی شاه صورت می پذیرفت. در واقع اصل واژه «مشق» به معنای مارش فرانسوی بود که در زبان فارسی به مشق تبدیل شد.

پس از کودتای اسفند ماه سال 1299 شمسی، این قشون نظامی دیگر در پایتخت مستقر نبودند و در خارج از تهران تمرین می کردند و آموزش می دیدند. به همین دلیل میدان مشق هیچ گونه کاربرد نظامی نداشت و عملا بدون استفاده مانده بود. تا این که رضا شاه پهلوی که در زمان فتحعلی شاه قاجار، به عنوان وزیر جنگ فعالیت داشت، دستور ساخت سردر باغ ملی را صادر نمود.

سردر باغ ملی تهران از سال 1301 تا 1304 شمسی توسط جعفر خان کاشانی و همکاری آلمانی ها، پیش از شروع جنگ جهانی دوم ساخته شد. در احداث بنا معماران دیگری مانند استاد اسماعیلی به منظور انجام سفت کاری ها، استاد کریم منیژه برای ساخت ستون ها، استاد خاک نگار مقدم برای ساخت کاشی ها و استاد حسین کاشی پز برای کاشی کاری ها، نقش حائز اهمیتی را ایفا نمودند.

جالب است بدانید که سردر باغ ملی تهران در تاریخ 12 متر ماه سال 1377 شمسی با شماره 2130 به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسید.

بررسی معماری سردر باغ ملی

در طراحی سردر باغ ملی از سبک معماری ایرانی و اروپایی الهام گرفته شده است. به خصوص در کاشی کاری و کلاه فرنگی، می توان تلفیق این دو سبک را مشاهده نمود. در واقع این سبک، معماری روز آن دوران به شمار می آمد.

فرم بنای سردر باغ ملی به گونه ای دروازه های پایتخت در دوران ناصرالدین شاه را تداعی می کند. مصالح استفاده شده در بنا شامل سنگ، آجر، چوب، آهن و برنز می شود.

بنا به طور کلی دو نمای بیرونی و درونی را شامل می شود. نمای داخلی تصاویری از جمله نمایه های کوروش کبیر، فروهر و مدمان هخامنشی را به نمایش گذاشته اند. نمای بیرونی از هشت ستون آجری به صورت جفت ساخته شده است که در اطراف ورودی های سه گانه، نسبت به یکدیگر به اندازه یک قطر ستون عقل نشینی دارند. به این معنا که در اطراف هر در از چهار ستون، دو عدد از آن ها کمی عقب تر واقع شده که به دلیل سایه و روشنایی نور جلوه ای متفاوت و خاص از بنا را به نمایش گذاشته اند.

پهنای این سردر از شرق به غرب حدود 27 متر می باشد که در گذشته به دلیل وجود دو اتاق نگهبانی و بازرسی در قسمت غربی و شرقی بیش تر بوده است. پس از چندی اتاق غربی قسمتی از بنای شرکت نفت ایران و انگلیس شد و اتاق شرقی به اداره پست تهران واگذار و پس از گذشت مدتی، تخریب گردید. ستون های نمای خارجی با نمای بیرونی تفاوت دارد و از طرح های آن می توان به تسخیر تهران در کودتای سال 1299 اشاره کرد.

از دیدنی های سردر باغ ملی، می توانیم به اتاقکی اشاره کنیم که در بالای ورودی وسط، به صورت کلاه فرنگی و تحت تاثیر معماری روسیه با بام شیروانی ساخته شده است. پنجره های اتاقک با طاق هلالی به دو طرف باغ ملی باز می شوند. در گذشته این اتاقک نقارخانه ای بود که مردم تهران با نواختن شیپور از طلوع و غروب خورشید اطلاع پیدا می کردند.

بررسی کاشی کاری های سردر باغ ملی

بر روی کاشی کاری های نمای سردر باغ ملی، اشعاری از محمد علی کیهانی و ندیم الملک صنعتگر به چشم می خورد. کاشی های سردر نیز از نقوش بسیار زیبایی مانند تاجی با دو شیر، پلنگ، شیر، خورشید و مسلسل تشکیل شده اند.

در کاشی کاری های سردر باغ ملی عناصری برای یادبود کودتای سوم اسفند و تسخیر تهران توسط رضاخان دیده می شود که در بین آن ها می توان به رضاشاه در حال تیراندازی، تخریب برج و بارو با گلوله های توپ، نقوش تمام قد لژیون قزاق در دو طرف ورودی اصلی و دو فرشته پیروزی اشاره نمود که کم و بیش از حجاری های طاق بستان کرمانشاه الهام گرفته شده اند.

در کاشی کاری های بخش بالایی بنا، نقوش و طرح های اسلیمی، میدان جنگ، رضا شاه با تفنگ شصت تیر، مسلسل، شصت تیر، پلنگ، گلوله توپ، پرچم سه رنگ ایران، نام های امامان، آیه ها و سروده های قرآنی در زیر کلاه فرنگی نیز به چشم می خورد. پس از انقلاب اسلامی طرح هایی مانند شیر و خورشید از میان طرح های این کاشی ها پاک گردید.

دروازه های سردر باغ ملی

منحصر به فرد ترین و زیبا ترین قسمت این اثر ماندگار تاریخی، دو دروازه چدنی می باشند که یکی از دروازه ها بزرگ و برای عبور سواره و دیگری کوچک تر، در طرفین آن به منظور رفت و آمد پیاده ها است. در حال حاضر قسمت بزرگی برای عبور سواره ها وجودندارد. زمینه تیره چدن در تلاقی با نقوش طلایی رنگ برنجی این دروازه ها را چشم گیر تر و جذاب تر نموده است.

درب های این دو دروازه در قورخانه تهران توسط استاد محمد علی کرمانی ساخته شده اند. بر روی کتیبه این دروازه با حروف برنجی بر زمینه سیاه رنگ چدنی جمله «این اثر در قورخانه تهران ساخته شد» به چشم می خورد.

بازدید از سردر باغ ملی

در صورتی که تصمیم گرفته اید برای بازدید از سردر باغ ملی عازم شوید، بهتر است حتما ترافیک منطقه و وسایل حمل و نقل عمومی در ساعات شلوغی را مد نظر قرار دهید. روز ها عکس های متعدد تری برای ثبت خاطرات می توان گرفت و جزییات بیش تری قابل مشاهده هستند. شب ها نیز با نورپردازی زیبا، سردر باغ ملی جلوه ای دیگر به خود می گیرد.

پرسش های متداول

سردر باغ ملی کجا است؟

سردر باغ ملی در خیابان شلوغ و پر رفت و آمد امام خمینی، با فاصله کمی از میدان توپخانه، در ضلع غربی اداره پست و ضلع شرقی وزارت امور خارجه واقع شده است.

قدمت سردر باغ ملی به چه زمانی باز می گردد؟

سردر باغ ملی در زمان فتحعلی شاه قاجار احداث شده است.

چگونه می توان به سردر باغ ملی دسترسی داشت؟

پیشنهاد می کنیم حتما با استفاده از مترو برای بازدید از این اثر تاریخی بروید. کافی است با کمک هر یک از خطوط یک (تجریش – کهریزک) و دو (فرهنگسرا – صادقیه)، در ایستگاه مترو امام خمینی (ره) پیاده شوید و پس از خروج از ایستگاه مترو، به سمت پیش روی نمایید. پس از 5 دقیقه پیاده روی، به سردر باغ ملی خواهید رسید. هم چنین می توانید از اتوبوس هایی که به میدان امام خمینی (ره) و پایانه فیاض بخش یا پایانه قورخانه تردد می کنند، استفاده نمایید. پس از پیاده شدن از اتوبوس در این پایانه ها، به سمت شمال حرکت کنید تا به خیابان امام خمینی (ره) و سردر باغ ملی برسید.