حرم عبدالعظیم حسنی (ع) تهران

شهرستان ری، به عنوان یکی از شهر های مذهبی و بسیار ارزشمند تاریخ ایران شناخته می شود که در دوره های مختلف تاریخی، از ارزش و اهمیت فراوانی برخوردار بوده است. این نقطه از کشور، عناوینی نظیر پایتخت مذهبی زرتشتیان، پایتخت تابستانی اشکانیان، پایتخت آل بویه و پایتخت ارزشمند حکمرانان سلجوقی را با خود یدک کشیده است و با لقب های متفاوتی در طول تاریخ خوانده شده است.

البته در دوران اسلامی، به خصوص پس از حکومت سلجوقیان، از اهمیت آن کم شده است. اما آن چه که امروز این شهر را به یکی از محبوب ترین مقصد ها برای گردشگران مذهبی در سر تا سر ایران تبدیل نموده است، حضور آرامگاه مطهر امامزاده عبدالعظیم حسنی (ع) می باشد که در میان مردم به «شاه عبدالعظیم» شهرت پیدا کرده است.

البته علاوه بر بارگاه ملکوتی و روحانی این عالم شیعه، بزرگان دینی، علمی و هنری بسیاری در این شهرستان مدفون شده اند که از مهم ترین آن ها می توانیم به جلال آل احمد، آیت الله کاشانی، محمد رضا مهدوی کنی، شیخ صدوق، شیخ محمد خیابانی و…. اشاره کنیم.

حال برای این که با این مکان دیدنی ارزشمند شهر تهران بیش تر آشنا شوید، با من بیا به صورت کامل به معرفی آن پرداخته است و شخصیت والای عبدالعظیم حسنی را برای شما معرفی کرده است.

عبدالعظیم حسنی چه کسی است؟

حضرت عبدالعظیم حسنی (ع)، از نوادگان حضرت امام حسن مجتبی (ع) می باشد که با چهار واسطه، از نوادگان حضرت علی (ع) به حساب می آید. ایشان در سال 173 هجری قمری در شهر مدینه چشم به جهان گشود و نزدیک به هشت دهه و با درک امامت چهار امام معصوم یعنی امام موسی کاظم (ع)، امام رضا (ع)، امام جواد (ع)، و امام هادی (ع)، در سن 79 سالگی چشم از جهان فرو بست.

نسبت عبدالعظیم (ع)، به امام حسن مجتبی (ع)، از مهم ترین دلایل شهرت این شخصیت عظیم علمی، فرهنگی و جهادی به عبدالعظیم حسنی در میان مردم می باشد.

این چنین به نظر می رسد که حضرت عبدالعظیم با توجه به دوران حکمت خلیفه همان زمان و اوضاع سیاسی حاکم بر جامعه، رفتار نا مناسب، اقدامات جبر گونه، توهین و بد رفتاری های خلفای عباسی با اهل بیت پیامبر (ص)، ناچار شد تا محل سکونت خود را ترک کند و به ری نقل مکان نماید.

در روایات این چنین آمده است که ملاقات حضرت عبدالعظیم (ع) با امام هادی (ع) به خلیفه وقت گزارش داده می شود و همین امر موجب شده است تا خلیفه دستور تعقیب و دستگیری ایشان را صادر کند. حضرت نیز به منظور رهایی پیدا کردن از زندان، به صورت نا شناس اقدام به رفت و آمد در شهر ها و مقاط مختلف می کند و در نهایت خود را به شهر ری می رساند.

در آن دوران، شهر ری به عنوان یکی از معتبر ترین و مهم ترین سرزمین های شیعه نشین به شمار می آمده است که همین مسئله باعث شد تا عبدالعظیم حسنی (ع)، آن را به منظور سکونت انتخاب نماید. این حضرت با مخفی کردن هویت خود، به منزل یکی از شیعیان که در محله «ساربانان» در کوی «سکه المولی» واقع شده بود، رفتند.

حضرت عبدالعظیم حسنی (ع)، در مدت زمانی که در شهر ری سکونت داشتند، پیوسته به صورت مخفی و ناشناس با شیعیان ارتباط برقرار می کردند. پس از گذشت مدت زمانی، هر روز بر تعداد مراجعین حضرت اضافه شد و ایشان سعی به پاسخ گو بودن برای سوالات، شبهات دینی و مذهبی و… مردم ری داشتند.

متاسفانه اطلاعاتی دقیق در مورد مدت زمان سکونت حضرت عبدالعظیم حسنی (ع) در شهر ری وجود ندارد. اما آن چه که به راحتی قابل تشخیص می باشد و در کتب و نوشته های تاریخی به آن اشاره شده است و می توان به آن استناد نمود، اقدامات ارزشمند و گران قدر این حضرت در مدت زمان زندگی خود در شهر ری می باشد. در واقع این چنین نقل شده است که حضرت عبدالعظیم حسنی (ع)، فعالیت های فرهنگی، علمی و سیاسی متعددی را انجام داده است و از هر فرصتی به منظور بیان روایات و نشر علوم خود، استفاده می کرده است.

بر اساس گفته ای از «صاحب بن عباد»، یکی از شیعیان ری، در شب وفات حضرت عبدالعظیم (ع)، رویایی صادقه را مشاهده کرده که پیامبر بزرگوار اسلام (ص) به وی چنین می فرمایند:

«مردی از فرزندان مرا فردا از سکته المولی می آورند و در باغ عبدالجبار بن عبدالوهاب، در کنار درخت سیب، دفن خواهند کرد.»

صاحب بن عباد در ادامه روایت خود، به مراجعه فرد شیعه به باغ نام برده شده در رویایی که دیده است و توسط پیامبر اکرم (ص) به آن اشاره شده بود و اقدام وی در جهت خرید آن باغ، اشاره نموده است. این چنین به نظر می رسد که صاحب باغ نیز رویایی شبیه به رویای فرد شیعه دیده است و تصمیم می گیرد که آن را به منظور دفن سادات و شیعیان وقف کند.

در همان روز حضرت عبدالعظیم (ع)، چشم از جهان فرو می بندد و دار فانی را وداع می گوید. شیعیان و ارادتمندان خاندان اهل بیت (ع)، با شنیدن خبر رحلت این عالم سید و زاهد و بزرگوار، خود را برای تشییع پیکر وی، به ری می رسانند و در مراسم خاکسپاری او شرکت می کنند. زمانی که در حال غسل دادن پیکر بی جان ایشان بوده اند، کاغذی از پیراهن او پیدا می کنند که در آن چنین نوشته شده بود:

«من ابوالقاسم پسر عبدالله پسر علی پسر حسن پسر زید پسر حسن پسر علی بن ابیطالب هستم.»

از این رو می توان با در نظر گرفتن وسیع بودن باغ ها در آن دوران، این چنین احتمال داد که وسعت قابل توجهی از حرم مطهر عبدالعظیم حسنی (ع)، مدفن سادات، شیعیان و ارادتمندان ائمه معصوم (ع) باشد. در مدت زمانی که وی در حیات بود، امام معصوم، مردم را برای پیدا نمودن راه حل مشکلات و مسائل دینی، اعتقادی، علمی و عملی به حضور عبدالعظیم (ع) ارجاع می داد تا از دانش و فضایل این سادات حسنی، بهره مند شوند. در این زمینه می توان به سخنان «صاحب بن عباد» اشاره نمود.

ایشان در رساله خود به ملاقات «ابو حماد رازی» با امام هادی (ع)، اشاره می کند که برای پاسخ به سوالاتی در مورد حلال و حرام به حضور اما رسیده و در زمان ترک محضر ایشان، اما وی را مورد خطاب قرار داده و چنین فرموده اند:

«ای ابو حماد! هنگامی که چیزی از امور دینی در منطقه ات برای تو مشکل شد، از عبدالعظیم بن عبدالله حسنی بپرس و سلام مرا به او برسان.»

بارگاه حضرت عبدالعظیم حسنی کجا است؟

در سال های 254 تا 255 هجری قمری، پیکر مطهر حضرت عبدالعظیم حسنی (ع)، در خارج از باروی شهرستان ری و در باغی به خاک سپرده شد. هر چند که از اولین بنای ساخته شده بر قبر ایشان، اطلاعات دقیق و مستندی به جا نمانده است، اما این چنین به نظر می رسد که پس از گذشت مدتی از خاکسپاری و دفن حضرت عبدالعظیم در باغ شخصی به نام «عبدالجبار رازی» در قرن سوم هجری قمری و به دستور «محمد بن زید داعی علوی» بنایی بسیار ساده بر روی قبر مطهر ایشان به اجرا درآمد.

تاریخچه بارگاه حضرت عبدالعظیم حسنی (ع) تهران

قدیمی ترین اثر کشف شده در حرم مطهر حضرت عبدالعظیم حسنی (ع)، سردر آجری می باشد که در درگاه اصلی حرم قرار دارد و روی آن نام بانی سردر «مجد الملک قمی براوستانی» از وزیران «برکیارق سلجوقی» در قرن پنجم هجری قمری به چشم می خورد.

هم چنین در سمت چپ این درگاه، کتیبه ای جای گرفته است که به بازسازی و تعمیر بنای بقعه، در نیمه دوم قرن دوم هجری قمری و به همت «محمد بن زید داعی علوی» اشاره شده است. در برخی از کتاب های تاریخی نیز در مورد تعمیر و بازسازی حرم عبدالعظیم (ع) در قرن چهارم هجری قمری و در زمان«عضد الدوله دیلمی» سخنانی به ثبت رسیده است.

از این رو، به طور کامل مشخص می باشد که مراحل تکمیل و توسعه بارگاه حضرت عبدالعظیم (ع)، در دوره های مختلفی صورت گرفته است تا در عصر حاضر، مکانی روحانی و پر شده از آثار و زیبایی های معماری سده های مختلف به جا مانده باشد.

با در نظر گرفتن معماری و تزیینات باقی مانده از قرن های گذشته در این حرم مطهر، این احتمال وجود دارد که بقعه مبارکه عبدالعظیم حسنی (ع) در دوران تیموریان با ساخت و بازسازی هایی موجه شده است.

فرمانروایان و حکمرانان حکومت صفوی نیز اقدامات قابل توجهی در جهت توسعه، ایجاد و بازسازی آستانه مقدس حضرت عبدالعظیم حسنی (ع) انجام داده اند که از مهم ترین آن ها می توان به ساخت ایوان اصلی آستان در اواسط قرن دهم هجری قمری اشاره نمود. پادشاهان دیگر صفوی نیز در مسیر توسعه و بازسازی حرم حرکت کردند و در نهایت موفق به ثبت آثار و ساخت بنا هایی در پیرامون این حرم شدند.

در دوران حکومت قاجار نیز پس از انتخاب شهر تهران به عنوان پایتخت کشور و نزدیکی شهرستان ری به پایتخت، بارگاه ملکوتی و مطهر عبدالعظیم حسنی (ع) نیز مورد توجه مسئولان آن زمان قرار گرفت و ساخت و ساز های متعددی در آن انجام پذیرفت.

این ساخت و اجرا های فراوان، بیش تر شامل عمارات و بنا های متعلق به حرم عبدالعظیم (ع) و امامزاده حمزه (ع) که در فاصله ای کوتاه و نزدیک به بقعه مطهر عبدالعظیم حسنی (ع) دفن شده اند، می شود که می توان آن ها را امروزه در همان اطراف مشاهده نمود.

معرفی بخش های مختلف بارگاه عبدالعظیم حسنی (ع)

ساخت ضریح نقره ای حرم (ضریح حرم در زمان حکومت فتحعلی شاه قاجار احداث شده است)، ایجاد صحن تازه، غرفه ها و ایوان های پیرامون صحن تازه، کفشداری های قرار گرفته در طرفین ایوان آیینه، ایوان آیینه، بنای مدرسه امین السلطان که در بخش شمال شرقی صحن واقع شده است، باغ جیران که در قسمت غربی حرم مطهر ساخته شده است، باغ توتی که در بخش غربی صحن بزرگ به اجرا درآمده است، بقعه و گنبد امامزاده طاهر (ع) که در ضلع شرقی حرم قرار گرفته است، (آرامگاه امامزاده طاهر (ع) در زمان حکومت ناصر الدین شاه و مظفر الدین شاه، به دستور ضل السلطان و با تلاش و همت رضا قلی خان سراج الملک ساخته شده است)، از مهم ترین قسمت ها و بخش های ساخته شده در بارگاه روحانی عبدالعظیم حسنی (ع) به شمار می آیند.

علاوه بر این بخش ها، آیینه کاری و ساخت ضریح نقره مقبره امامزاده حمزه (ع) نیز در دوران حکومت قاجار انجام گرفته است.

البته این چنین به نظر می رسد که بنای اولیه این آرامگاه مطهر در بخش جنوب غربی حرم حضرت عبدالعظیم حسنی (ع)، قرار دارد و از قسمت های گوناگونی نظیر حرم، مسجد بالا سر و ایوان بزرگ شرقی تشکیل شده است که همگی در زمان حکومت شاه طهماسب صفوی به اجرا درآمده اند.

حرم مطهر امامزاده عبدالعظیم حسنی (ع) که میان عموم مردم با نام شاه عبدالعظیم به شهرت رسیده است، با گذشت قرون مختلف و پشت سر گذاشتن روز های تلخ و شیرین تاریخ، امروزه با گسترش و وسعت قابل توجهی در زمینه ساخت و ساز به نسبت بنای اولیه، محلی روحانی و عرفانی به شمار می آید.

علاوه بر محبوبیت بسیاری که این مکان مذهبی در میان دلباختگان اهل بیت (ع) از سر تا سر ایران و جهان برای خود به دست آورده است، از دیدنی های مشهور شهر تهران محسوب می شود و میزبان صمیمی و محفل دوست داشتنی و مامنی گرم برای دوستداران اهل بین (ع) می باشد.

مکانی که از با ارزش ترین اماکن تاریخی و متبرکه تهران و ایران شمرده می شود و می تواند به عنوان یکی از مقصد های گردشگری مذهبی در کشور و در شهر تهران در نظر گرفته شده و به دیگر مسلمانان در سایر کشور ها معرفی گردد.

در صورتی که خاطره و یا تجربه ای از بازدید و زیارت حرم مطهر حضرت عبدالعظیم حسنی (ع) دارید، می توانید در انتهای این مطلب آن را با دیگر کاربران با من بیا به اشتراک بگذارید.

پرسش های متداول

حرم شاه عبدالعظیم در کدام شهر می باشد؟

حرم شاه عبدالعظیم محل دفن عبدالعظیم حسنی (ع) می باشد که در شهر ری (در جنوب تهران) واقع شده است.

بارگاه حضرت عبدالعظیم حسنی (ع) چه زمانی ساخته شد؟

این آرامگاه قدمتی از دوره ایلخانی، صفوی و قاجار دارد.

آرامگاه کدام افراد مشهور در بارگاه حضرت عبدالعظیم (ع) قرار دارد؟

ناصر الدین شاه قاجار، آیت الله سید ابوالقاسم کاشانی، ملا علی کنی و محمد قزوینی، عباس اقبال آشتیانی، شیخ محمد خیابانی، ستار خان، محمد تفی فلسفی و برخی حکام اردلان که از وابستگان پادشاهان قاجار بودند نیز در صحن مدفون شده اند.

ساعت بازدید از حرم حضرت عبدالعظیم حسنی (ع) به چه صورت است؟

در نیمه اول سال، یک ساعت پیش از اذان صبح تا 30 دقیقه بامداد و در نیمه دوم سام یک ساعت پیش از اذان صبح و تا ساعت 22.30 امکان زیارت آرامگاه عبدالعظیم حسنی (ع) وجود دارد. ضمن این که در ایام تعطیلی شب های جمعه، ماه مبارک رمضان و مناسبت های ویژه مذهبی، این مکان مذهبی – تاریخی به صورت یکسره میزبان گردشگران می باشد.