بخش قابل توجهی از گردشگری به روابط خارجی و سیاسی کشور مرتبط می شود؛ به ویژه کشور هایی که مبدا فرستنده های گردشگر به دیگر کشور ها هستند. کشور های عربی از جمله کشور هایی هستند که درآمد بالایی دارند و می توانند با سفر کردن به دیگر کشور ها آورده اقتصادی زیادی را برای آن کشور و شهر به همراه آورند.
توافق ایران و عربستان از نظر جمعیت کثیر کارشناسان مختلف بسیار مثبت مطرح می شود که یکی از تاثیرات اساسی و مهم این توافق در بخش گردشگری است. البته بهبود روابط این ۲ کشور باعث بهبود روابط با بحرین، کویت، امارات، اردن و بسیاری از کشور های عربی دیگر نیز خواهد شد و از آن جایی که این کشور ها در این مقوله از عربستان پیروی می کنند، این توافق می تواند در افزایش حضور گردشگران در ایران و به ویژه مشهد مثمر باشد در نتیجه باید فرصت را غنیمت دانست و با کیفیت ترین خدمات را به عرب زبان ها ارائه کرد.
در حال حاضر پس از چند سال رکود گردشگری و پشت سر گذاشتن دوران کرونا می توانیم ظرفیت گسترده ای از گردشگران به خصوص عرب زبانان را در مشهد شاهد باشیم که باعث توسعه اقتصاد و رونق کسب وکار هایی که با رکود مواجه شدند، شود.
با من بیا به منظور بررسی توافق ایران و عربستان و تاثیر آن بر اقتصاد زیارت گردشگری با تعدادی از کارشناسان این حوزه به گفتو گو پرداخته که در ادامه مواردی از آن ها را می خوانیم.
بهبود روابط ایران و عربستان نوید بخش روز های خوب در گردشگری سلامت
حسین نیکونام، رئیس انجمن حرفه ای گردشگری سلامت خراسان رضوی، در خصوص بهبود روابط ایران و عربستان و تاثیر آن بر صنعت گردشگری سلامت می گوید: بازار عربستان حتما بازار خوبی برای ما فراهم خواهد کرد. عربستان تعداد قابل توجهی شیعه دارد که مشتاق زیارت و درمان هستند. هم چنین در صورت بهبود روابط تنها بازار عربستان را به دست نخواهیم آورد بلکه می توان به شهروندان کویت، امارات، بحرین، عمان و برخی دیگر از کشور های حاشیه خلیج فارس نیز اندیشید؛ حتی عراقی هایی که با احتیاط به ایران سفر می کردند، پس از بهبود روابط بیش تر مراجعه خواهند کرد.
وی تصریح می کند: در هر صورت بهبود روابط باعث بهبود بازار دیگر کشور ها نیز خواهد شد و در صورت رفع محدودیت های سیاسی ورودی ما از کشور های بحرین، کویت و عمان به شدت بالا خواهد رفت و این اتفاق نوید بخش روز های خوب گردشگری سلامت در خرداد ماه است.
آورده های اقتصادی گردشگری با ورود زائران عرب زبان به مشهد
فرید جواهر زاده، رئیس انجمن علمی طبیعت گردی ایران نیز عنوان می کند: ما ۷ سال پیش به دلایلی که به وجود آمد گردشگران کشور های عرب زبان به ویژه عربستان و بحرین را از دست دادیم و این امر باعث از دست رفتن بازار ما در این حوزه شد.
وی می گوید: بخش مهمی از هدف سفر گردشگران عرب زبان زیارت حرم مطهر امام رضا (ع) و آمدن به مشهد بوده و در همان سال های گذشته بخش عمده ای از ضریب اشغال هتل های چهار یا پنج ستاره در مشهد را این قبیل از گردشگران پوشش می دادند.
جواهر زاده با بیان این که طی آمار های مختلف در همان سال ها حدود سه میلیون زائر از عربستان و بحرین میهمان ما بودند که بخش مهمی از سفر آن ها به مشهد و هتل های پرستاره بود، خاطر نشان می کند: پس از آن طی اتفاقاتی که پیش آمد و با وقفه ورود زائران به مشهد چند مشکل را شاهد بودیم که متاسفانه ظرفیت اشغال هتل های خوب ما به دلیل عدم ورود زائران عرب زبان با چالش رو به رو شد و در پی جایگزینی اتباع کشور های دیگر حاشیه خلیج فارس از جمله لبنان و عراق و تا حدودی عمان برآمدیم.
وی ادامه می دهد: اخبار و گزارش هایی که تاکنون شنیده می شود نشان از این دارد که تابستان بسیار خوبی را در پیش خواهیم داشت و شاهد رونق هتل ها به ویژه هتل های پرستاره خواهیم بود. ما باید این مساله را بپذیریم که تقاضای هتل از سوی زائران عرب زبان حتی ممکن است، نتواند پاسخگوی نیاز آن ها باشد چرا که تعداد هتل های پرستاره ما محدود است و ما در این زمینه با یک چالش از جمله پیدا کردن واحد اقامتی مناسب برای این دسته از زائران در تابستان سال جاری مواجه خواهیم شد.
این استاد دانشگاه اظهار می کند: علاوه بر این که این دسته از زائران جزو گردشگران مذهبی تلقی می شوند و هدف اصلی آن ها زیارت حرم مطهر امام رضا (ع) است اما چند ویژگی دیگر را نیز دنبال می کنند که می توان به گردشگری خوراک، گردشگری سلامت، تفرجگاه های مشهد و اطراف آن، پارک های آبی و مراکز خرید اشاره کرد که از رونق خوبی برخوردار خواهند شد و متولیان امر باید اقدامات و پیش بینی های لازم را در این زمینه انجام دهند.
جواهر زاده خاطر نشان می کند: به گمان من یکی از مهم ترین عوامل توسعه اقتصاد گردشگری افزایش طول مدت اقامت گردشگران است و ما باید در این حوزه تمرکز کنیم. هم چنین سازوکار هایی لازم است که این ارتقا را ایجاد و اقامت گردشگران را افزایش دهیم. هر چه ماندگاری و اقامت گردشگران در مشهد و کشور افزایش پیدا کند به طور حتم از نظر اقتصادی آورده بیش تری نیز خواهد داشت. بنابراین بخش دولتی، خصوصی، دانشگاه ها و دیگر مراکز مرتبط باید دست به دست هم دهند تا شرایط مطلوبی را برای زائران به وجود آوریم.
افق روشن تاسیسات گردشگری مشهد با جذب سرمایه گذاری های خارجی
احمد دیناری، معاون سرمایه گذاری اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی خراسان رضوی، می گوید: توافق ایران و عربستان باعث می شود در حوزه جذب سرمایه گذاری خارجی از ظرفیت این کشور ها برای ایجاد تاسیسات گردشگری در استان یا مشهد استفاده کنیم چرا که عربستان یکی از مهم ترین بازار های هدف مشهد نیز بوده است.
وی اضافه می کند: تا قبل از این که روابط بین این ۲ کشور با مشکل مواجه شود، عربستان و بحرین بازار های هدف اصلی گردشگری مشهد بودند. تعداد زیادی زائر از عربستان و بحرین داشتیم که به مشهد می آمدند. ویژگی خاصی که این زائران نسبت به سایر کشور های همسایه داشتند، این بود که میانگین مثبت اقامت آنها در مشهد بسیار زیاد بود و گاهی اوقات تا ۲ ماه هم به همراه خانواده در این شهر اقامت داشتند.
دیناری بیان می کند: با توجه به توافقی که انجام شده ما شاهد ورود و حضور اعراب این ۲ کشور در مشهد هستیم و مطمئنا این موضوع نقطه عطفی در اقتصاد زیارت و گردشگری مشهد خواهد بود و اتفاقات خوبی در این زمینه رخ خواهد داد. هم چنین تاسیسات گردشگری، سایر کسب و کار ها، صنایع دستی، سوغات، گردشگری سلامت و… می توانند بهره برداری خوبی از این موقعیت داشته باشند.
وی اضافه می کند: این توافق باعث می شود در حوزه جذب سرمایه گذاری خارجی از ظرفیت این کشور ها برای ایجاد تاسیسات گردشگری در استان یا مشهد استفاده کنیم چرا که عربستان یکی از مهم ترین بازار های هدف مشهد بوده و هست و این موضوع افق روشنی را برای گردشگری مشهد ترسیم خواهد کرد.
دیناری تصریح می کند: اگر چنین اقداماتی صورت گیرد قطعا کیفیت سفر زائران در مشهد ارتقا پیدا می کند و ما مشکل خاصی در این زمینه نداریم و این ظرفیت در مشهد آماده است. با این موارد که گفته می شود تعداد هتل های پرستاره در مشهد محدود است، موافق نیستم.
مشهد از معدود شهر هایی است که تعداد هتل های پرستاره زیادی دارد و قابل مقایسه با سایر شهر ها نیست. اگر تنها هتل های چهار یا پنج ستاره را در نظر بگیریم، حدود ۴۰ تا ۵۰ هتل چهار یا پنج ستاره وجود دارد که اصلا در هیچ شهر زیارتی دیده نمی شود. زائران عرب زبان افراد خاصی هستند و به خوبی هزینه می کنند.
دیناری ادامه می دهد: سابقه حضور زائران عربستان و بحرین را در مشهد داشتیم و این تجربه ای مثبت بوده و بسیاری از واحد های اقامتی و آژانس های مسافرتی به واسطه زائران عربستان بسیار فعال بوده اند و مطمئن هستیم به لحاظ مالی و اقتصادی دوران طلایی را برای مشهد شاهد خواهیم بود. هم چنین در اقتصاد بسیاری از کسب و کار های اطراف حرم که در حوزه سوغات فعالیت می کنند، اتفاقات خوبی رخ خواهد داد.
میزبانی شایسته از زائران عرب زبان در گرو ارتقاء زیر ساخت های گردشگری است
فرهاد دوایی، دبیر انجمن صنفی دفاتر خدمات مسافرتی خراسان رضوی می گوید: توافق ایران و عربستان، قراردادی مهم است که بر اقتصاد مشهد تاثیر زیادی خواهد داشت و باعث سفر تعداد زیادی از زائران عرب زبان به کشور ما می شود.
وی بیان می کند: در حال حاضر حدود ۳۵ تا ۴۰ درصد هتل ها اشغال است و این گونه نیست که کمبود داشته باشیم؛ به اندازه کافی تخت وجود دارد. به طور کلی وضعیت اقامتگاه های مشهد برای اسکان زائران خوب است و تنها مشکلات زیر ساختی وجود دارد که باید برطرف شود. اگر شرایط حمل و نقل مسافران بهبود پیدا کند قطعا هتل ها نیز با مشکل مواجه نخواهند شد.
هیچ یک از گروه های گردشگری نتوانستند جایگزین شهروندان عربستانی باشند
مژگان ثابت تیموری، عضو هیات علمی پژوهشکده گردشگری جهاد دانشگاهی اظهار می کند: در دوره ای که حضور زائران و گردشگران عربستانی در مشهد انجام نمی شد، شرایط نامناسبی ایجاد شد و سرمایه گذاران زیر ساخت های گردشگری نتوانستند خسارتی که بابت هزینه کرد توسعه از بابت اعتماد به حضور آن ها متحمل شده بودند را جبران کنند، چرا که هیچ یک از گروه های گردشگری نتوانستند جایگزین شهروندان عربستانی باشند.
وی تصریح می کند: قطعا حضور زائران عربستان و تعاملی که ایجاد شده و در حال تقویت و تثبیت شرایط و تفاهمات است، تاثیر بسیار مثبتی به خصوص بر اقتصاد گردشگری خواهد داشت. در دوره ای که عربستان گردشگران و اتباع خود را به عنوان زائر و گردشگر رهسپار ایران و هم چنین مشهد می کرد، هتل های چهار و پنج ستاره، هتل آپارتمان های مجلل و اقامتگاه هایی با ظرفیت بالا و لوکس که به ویژه در محدوده حرم مطهر واقع بود، معمولا در اختیار این گروه از گردشگران قرار داشت.
تیموری عنوان می کند: با توجه به این که گردشگران عربستانی از توان مالی بالایی برخوردار هستند، با حضور این گروه از گردشگران در تفرجگاه ها و خرید از بازار ها و برند های لوکس منجر به رونق اقتصاد و بهبود بازار کسب و کار در مشهد شده بودند اما پس از این که حضور این گروه از زائران به مشهد کمرنگ شد، بازار مشهد به گونه ای رو به کسادی و رکود رفت. هم چنین در حوزه پذیرایی و رستوران گروه های بزرگی از جمعیت گردشگران عربستانی با حضور در رستوران های لوکس و سفارش منوی غذایی گران در پرس های بزرگ، بهبود وضعیت اقتصادی در این حوزه از کسب و کار ها را نیز رقم زده بود.
وی می گوید: بایستی اقدامات لازم در حوزه تامین سوغات به صورت جدی تر دنبال شود، زیرا شهروندان عربستان گردشگرانی هستند که از تمکن مالی بیش تری نسبت به گردشگران سایر کشور های همسایه برخوردار اند؛ بنابراین نیاز است که کالا های لوکس و برند های خاص را در مشهد داشته باشیم تا مورد پسند گردشگران عربستانی باشد زیرا گردشگران عربستان سعودی که با خانواده به مشهد سفر می کنند، تمایل دارند ساعت های زیادی را صرف بازار گردی و خرید کالا و سوغات کنند. در واقع این از عادت آنها می باشد که به دنبال خرید کالا های لوکس و گران قیمت باشند. بنابراین لازم است فضایی خوب و سوغاتی مقبول برای زائران ارائه کنیم.
مشکلی در زیر ساخت های شهری مشهد برای پذیرایی از زائران عرب زبان وجود ندارد
محمود مادرشاهیان، رئیس جامعه حرفهای هتلداران خراسان رضوی اظهار می کند: در حال حاضر حضور زائران عربستان که ایجاد شده و در حال تقویت و تفاهمات است تاثیر بسیار مثبتی به خصوص در اقتصاد شهر های زیارتی و گردشگری خواهد داشت. هم چنین حضور گردشگران عربستانی به ایران، تحول بسیار زیادی را در وضع اقتصادی کشور ایجاد خواهد کرد. هم چنین این رویداد یکی از دستاورد های خوبی است که اقتصاد ما را دگرگون و تقویت خواهد کرد.
وی بیان می کند: هر زائر و گردشگری که به ایران و شهر های زیارتی سفر میکند، ۱۸۰ شغل وابسته را به وجود می آورد که این حضور منافع بسیار خوبی را به وجود خواهد آورد و وضعیت رکود اقتصادی این شغل ها بهتر خواهد شد. در دورانی که عربستان حضور داشت، بسیاری از هتل های چهار و پنج ستاره بسیار رونق داشتند و همیشه در سطح بالا بودند و اکنون که پس از سال ها مجدد حضور عرب زبانان را داریم، قطعا هتل ها رونق خواهد گرفت و با افزایش سطح اشغال هتل ها وضعیت اشتغالزایی و کارآفرینی بهبود پیدا خواهد کرد.
مادرشاهیان خاطر نشان می کند: توافق ایران و عربستان می تواند زائران زیادی را به شهر های زیارتی خصوصا مشهد بکشاند و این امر به بیکاری جامعه کمک خواهد کرد، زیرا زمانی که زائران به مشهد مشرف می شوند، نیاز به نیرو های بیش تری برای این تعداد شغل داریم که این امر می تواند به اشتغال زایی ما کمک کند. به اعتقاد من حضور گردشگران عرب زبان در تفرجگاه ها، بازار ها و خرید برند های لوکس به رونق اقتصاد و بهبود کسب و کار در مشهد کمک خواهد کرد.
مادرشاهیان بیان می کند: وظیفه ما به عنوان میزبان، خدمت رسانی به زائران در سطح بالا است که باید بدون سوء استفاده از آن ها انجام شود. هتلداران و بازاریان باید توجه کنند که نباید با گران فروشی و سوء استفاده از زائران آن ها را ناراحت کنند بلکه باید به گونه ای رفتار کنند تا دنیا به این مسئله برسد که ایران کشوری امن و مهمان پذیر است. بنابراین باید در میزبانی و خدمت گذاری به زائران عربستانی چنان خدمت کنیم که هم باعث ایجاد جذابیت برای زائران باشیم و آن ها را ماندگار کنیم و هم بتوانیم رونق اقتصادی بازار ها را افزایش دهیم.
پایداری ارتباطات ایران و عربستان ورود موجی از سرمایه گذاران را به همراه دارد
جواد براتی، مدیر گروه پژوهشی اقتصاد گردشگری پژوهشکده گردشگری جهاد دانشگاهی خراسان رضوی نیز در این خصوص می گوید: اگر ارتباطات ایران و عربستان به خوبی شکل بگیرد و فعالیت کسب و کار ها رونق پیدا کند، از یک سال آینده شاهد ورود موجی از سرمایه گذاران به ایران و به خصوص مشهد خواهیم بود.
وی اظهار می کند: در گذشته نزدیک به یک درصد جمعیت عرب زبان عربستانی به ایران سفر می کرد که ورودی مستقیم آن ها به ایران چند صد هزار نفر بود که عدد قابل توجهی را به خود اختصاص می داد اما پس از این که رابطه ایران و عربستان با مشکلاتی مواجه شد، ۹۰ درصد ورودی ها از بین رفت و به یک دهم رسید. لزوما سفر آن یک دهم به مشهد هم برای گردشگری نبود.
براتی تصریح می کند: از میان تمام زیر ساخت ها یا نیاز هایی که گردشگر عرب احتیاج دارد، ۳ موضوع در جذب زائران به مشهد بسیار مهم است که شامل حمل و نقل، اقامت و جاذبه های گردشگری می شود. به طور کلی می توان گفت که ما در زمینه زیر ساخت ها مشکلی نداریم و اگر ضعفی هم وجود دارد، قطعا می توانیم به سرعت و کم تر از ۲ هفته آن را برطرف و یا تقویت کنیم.
وی اضافه می کند: وضعیت کشور عربستان به گونه ای است که اقامت آن ها باید حتما در هتل های ۴ یا ۵ ستاره باشد و از حمل و نقل هوایی استفاده کنند که این موضوعات آورده اقتصادی بسیار زیادی را برای مشهد به همراه دارد.
منبع: ایسنا