فرا رسیدن روز خوانسار که امسال پس از چند سال فراز و فرود برگزار شد، همواره یاد باغ شهر زیبای خوانسار را در اذهان متبادر می سازد، لذا با پایان این رخداد فرهنگی که در آخرین روز های اردیبهشت امسال برگزار شد، فرصتی فراهم آمده تا روزنه ای به ابعاد مختلف توسعه فرهنگی و گردشگری این شهر تاریخی گشوده و از این منظر به چگونگی توسعه این باغ شهر پرداخته شود.
بی شک توسعه متوازن و همه جانبه گردشگری در محور تاریخی و طبیعی غرب استان اصفهان از بهار سال ۱۳۹۴ به صورت رسمی و در ادامه برنامه های گذشته، با برنامه ریزی های اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان اصفهان و همیاری مسئولان محلی آغاز شد.
این شروع نوین به واسطه بروز خشکسالی های ممتد در استان بود که دامنه آن حتی به تدریج تا محور غرب استان که در دامنه های سلسله جبال سترگ زاگرس قرار گرفته و پر آب ترین و خوش آب و هوا ترین نقاط استان به شمار می رفت نیز امتداد می یافت.
با توجه به همراهی مسئولان محلی، برنامه ریزی در راستای توسعه گردشگری در این محور شامل هفت شهرستان، با من بیا افزود: تیران و کرون (به عنوان دروازه گردشگری غرب استان)، چادگان، فریدن، فریدونشهر، بوئین و میاندشت، خوانسار و گلپایگان بود که به تدریج آغاز شد. در این میان باغ شهر تاریخی خوانسار که مرکز شهرستان زیبای خوانسار به شمار می رود با پیشینه تاریخی بیش از ۳ هزار سال، دارای تاریخی ارزشمند است که مردمانش در دو دوره پیش و پس از اسلام به واسطه ساختار ارزشمند فرهنگی و تمدنی نقش مهمی را در شکل گیری و امتداد حیات فرهنگی و تمدنی فلات مرکزی ایران ایفا کرده اند.
به گونه ای که بر اساس شواهد تاریخی، نخبگان این شهرستان به ویژه در دوران اسلامی، نقش مهمی در شکل گیری تمدن اسلامی در فلات مرکزی ایران ایفا کرده و به این واسطه خوانسار از جمله مهم ترین محور های ارتباطی محدوده «عراق عجم» در شمال غرب فلات مرکزی ایران در سده های اولیه و میانه دوران اسلامی به شمار رفته و پس از آن نیز در تاریخ ۱۵۰ساله اخیر کشورمان، خوانسار یکی از مهم ترین مراکز تمدنی محدوده شمال غرب فلات تمدن ساز و تاریخی مرکزی ایران به ویژه در ارتباط با محدوده سرزمین «فریدن بزرگ» و مناطق غرب کشور در محور غربی سلسله جبال زاگرس به شمار می رفته است.
محور های توسعه خوانسار در دهه سوم از سده بیست و یکم میلادی
بی تردید فلسفه روز بیستم اردیبهشت ماه که با نام خوانسار خوانده شده به طبیعت بکر و زیبای این باغ شهر تاریخی و به ویژه دره زیبای گلستان کوه بازمی گردد که در اردیبهشت ماه با رویش گل های لاله واژگون که با نام اشک مریم و تاج سر نیز شناخته می شوند، معنای دیگری می یابد. در تواریخ اسطوره ای ایران زمین آمده که گلوی سیاوش قهرمان اسطوره ای ایران زمین به دست شاهزاده گرسیوز در برابر دیدگان این لاله زیبا بریده شده و از آن زمان این گل زیبا که نماد شهادت و ایثار است در سوگ سیاوشان سر به زیر شده و اشک می‌ریزد. با این وصف خوانسار به واسطه طبیعت زیبا به ویژه باغ های زیبا و افسانه ایش که به صورت پلکانی در دامنه های کوه های زاگرس که این دره زیبا را احاطه کرده اند (در طول سده های متمادی گسترش یافته اند) و هم چنین آثار تاریخی ارزنده ای به ویژه خانه های باغی که در میانه این باغ های زیبا قرار گرفته معروف و مشهور شده است.
اگر بپذیریم ارکان توسعه گردشگری خوانسار در طول تاریخ بر پایه آثار تاریخی، باغ های زیبا و منحصر به فرد، سوغات ارزشمند، محصولات باغی و آداب و رسوم نیاکان استوار بوده، حال باید به این پرسش ها که در اذهان هر دوست دار خوانسار شکل گرفته پاسخ داد که به راستی محور توسعه فرهنگی و تمدنی در دهه های اخیر چگونه در این شهرستان شکل یافته؟ آیا توسعه صنعت پاک گردشگری در این شهرستان از الگوی مشخصی تبعیت می نماید؟ و یا این که توسعه گردشگری در خوانسار در دهه سوم از سده بیست و یکم میلادی از منظر گردشگری سنتی و یا انبوه و ناهمگون و یا گردشگری مسئولانه شکل می گیرد؟
بدون تردید امروزه کم و بیش شاهد توسعه صنعت گردشگری در این شهر تاریخی هستیم، به گونه ای که عملیات نجات بخشی برخی خانه های تاریخی و تبدیل آن ها به اقامتگاه سنتی و بومگردی در داخل شهر و محدوده حومه آن و ساخت تأسیسات و زیر ساخت های گردشگری که برخی از این مجموعه ها در محدوده غرب استان منحصر به فرد است، نشان از عزم عمومی در راستای توسعه خوانسار بر مبنای صنعت پاک گردشگری دارد، لکن این نکته به همین جا ختم نمی شود به گونه ای که توسعه شتابنده شهر خوانسار و تغییر چشم گیر سیما و منظر این باغ شهر زیبا و تاریخی به ویژه در دو دهه اخیر و ناپدید شدن شتابنده خانه های باغی و یا رها شدن برخی باغ های زیبا و تاریخی این شهر نشان می دهد که خوانسار نیز متأسفانه همانند سایر شهر های کوچک ایران در عصر فرا پست مدرنیسم و به ویژه در عصر انفجار فناوری ارتباطات، تحت تأثیر گذار از دوران سنت به مدرنیسم با سرعت سرسام آوری در حال تغییر است، لکن نکته مهم این جا است که این روند از الگوی مشخصی تبعیت نمی نماید. لذا با کمال تأسف در طی این دور تغییر سریع شاهدیم که بسیاری از آثار تاریخی و حتی بافت تاریخی این شهر قربانی توسعه نا متوازن این شهر در طی دو دهه اخیر بوده است.
اگر بپذیریم که تمام مردم ایران و حتی بسیاری از مردم جهان، خوانسار را به واسطه چشمه های زیبا، خانه های تاریخی ارزشمند و بافت طبیعی زیبای آن می شناسند، بنابراین سر برآوردن خانه های چند طبقه در میانه برخی باغ ها و خشک شدن تدریجی باغ ها و نابودی کوچه باغ های زیبا و پیچ در پیچ چندان با تعریف مرسوم از این شهر در طول تاریخ هم خوانی ندارد.
اگر چه تغییر گریز ناپذیر است و نباید مردم را از داشتن امکانات مدرن به نام حفاظت از فرهنگ نیاکان محروم کرد، لکن آن چه مسلم است امروزه الگو های ارزشمند بسیاری در شهر های بزرگ و تاریخی در کشور های پیشرفته وجود دارد که محور توسعه آن ها میراث فرهنگی و گردشگری است و به این واسطه اقتصاد فرهنگی، جایگاه مستحکمی در امتداد حیات مردم این مناطق دارد، لذا در خوانسار نیز در وهله اول محور توسعه باید مشخص شود و چشم اندازی مناسب از این توسعه باید برای مردم و مسئولان شهر ترسیم شود.
بی شک اگر قرار باشد آینده توسعه خوانسار از منظر گردشگری محقق شود پس باید الزامات این توسعه از این منظر پیش بینی و اجرا شده و دستمایه های این صنعت که همان آثار تاریخی و طبیعی است حفظ شود، لکن به نظر می رسد در این زمینه تاکنون رهیافت مشخصی حداقل نگارنده این سطور در هیچ کجا نیافته است، با این وصف اگر قرار باشد که توسعه خوانسار از منظر سایر صنایع پیگیری شود که قاعدتاً جای هیچ سخنی باقی نمانده و باید متخصصان امر در مباحث دیگری در این باب سخن رانده و پیشنهاد های خود را برای آینده این شهر ارائه کنند.
با این وصف برگزاری رویداد فرهنگی روز خوانسار در اواخر ماه اردیبهشت امسال پس از گذشت چند سال از فقدان برگزاری این رخداد فرهنگی در حیات اجتماعی خوانسار و استقبال گسترده مردم نشان دهنده این نکته است که مردم خوانسار هنوز به شاخصه های فرهنگی نیاکان خداجوی خود هم چنان علاقه دارند، لذا به نظر می رسد گونه گردشگری رویداد ها و سپس گونه های گردشگری فرهنگی و طبیعی از جمله مهم ترین راهکار های توسعه فرهنگی و اقتصادی این شهرستان از منظر گردشگری است، زیرا بسیاری از مردم، خوانسار را با نخبگان این شهر، خانه های تاریخی، باغ های افسانه ای، مدارس علمیه چهارصد ساله، کوچه باغ های زیبا، گویش زیبای خوانساری، آئین های باشکوه ایام محرم، محصولات باغی باکیفیت و مواردی از این دست می شناسند.
حال انتخاب با خود ما است که آیا از داشته های خود برای دست یابی به توسعه پایدار در این شهر تاریخی، در دهه سوم از سده بیست و یکم میلادی و به ویژه در جهان پسا کرونا که جهانیان تشنه دیدار از جذابیت های بکر هستند، در کنار بهره مندی از فناوری های نوین بهره گیریم یا این که مسیری دیگر را در پیش گرفته و در نهایت نسل های امروزی باید پذیرای تبعات آن چه در این دوره اتفاق افتاده باشند و آیندگان نیز به ناگزیر پذیرای اعمال ما در حال حاضر باشند.
بی شک روز خوانسار فقط برگزاری یک مراسم و آئین نیست، بلکه فرصتی برای گرد آوری داشته های اجتماعی و فرهنگی شهر و فرصتی برای آغاز برنامه ریزی در راستای توسعه پایدار شهر از منظر گردشگری فرهنگی و طبیعی است، در همین راستا باور به توسعه اقتصادی و فرهنگی خوانسار از منظر گردشگری و دست یابی به اقتصاد فرهنگی در این شهر نکته مهمی است که در اذهان مسئولان شهر و سپس به تبع آن در ذهن مردم مقوله این باغ شهر زیبا باید شکل یابد. پس در این باب نهاد های فرهنگی و اجرایی این شهر تاریخی مسئولیتی خطیر بر عهده دارند.
منبع: ایسنا
