معرفی میدان نقش جهان
میدان نقش جهان که با نام میدان امام نیز شناخته می شود، از زیبا ترین اماکن دیدنی شهر اصفهان به شمار می آید. در واقع، بسیاری از بنا های باستانی این شهر در میدان نقش جهان جمع شده است. این میدان زیبا که در طول عمر خود، حکومت های مختلف و فراز و نشیب های زیادی را تجربه کرده است، امروزه با شکوه فراوانی در قلب شهر اصفهان خود نمایی می کند.
ثبت میدان نقش جهان در فهرست میراث جهانی یونسکو، میزان اهمیت این منطقه را بیان می دارد. در سفر به شهر اصفهان می توانید زمان زیادی را در این میدان صرف کنید و از تماشای بنا های تاریخی و طبیعت زیبای آن لذت ببرید.
درباره میدان نقش جهان
میدان نقش جهان که در اصفهان واقع شده است، یکی از برجسته ترین مجموعه های تاریخی محسوب می شود که در ایران و جهان زبانزد است. این میدان زیبا و خارق العاده، سالانه پذیرای گردشگران زیادی می باشد. میدان نقش جهان تا پیش از انقلاب با نام میدان شاه شناخته می شد و پس آن نامش به میدان امام تغییر پیدا کرد. از دیگر نام های این میدان در طول تاریخ می توانیم به میدان بزرگ، میدان اصلی، میدان نو، میدان قصر و میدان سلطنتی اشاره کنیم.
پیش از زمان صفویه در این محل باغی زیبا با نام نقش جهان وجود داشت. این باغ نام خود را از شهری در آذربایجان گرفته بود که آن شهر امروزه نخجوان نام گرفته است.
حمدالله مستوفی در سفرنامه خود این شهر قدیمی را این چنین توصیف می کند: میدان امام در شمال اصفهان و در قلب مجموعه تاریخی شهر قرار گرفته است که روزگاری دولت خانه شاهان صفوی محسوب می شده است. پر شکوه ترین دوران تاریخی این میدان به دوره شاه عباس صفوی باز می گردد. شاه عباس با انتقال پایتخت از قزوین به اصفهان، بنا های تاریخی این میدان را بنا نمود و باعث رونق اقتصادی و گسترش بازار در آن شد. میدان تازه بنا شده در این زمان میدان نو نام گرفت.
بعد ها با گسترش میدان در زمان شاه عباس دوم و بزرگ تر شدن آن، نام این میدان، به نقش جهان تغییر داده شد. در ساخت میدان نقش جهان از میدان عتیق که میدانی قدیمی در اصفهان بود، الگو برداری شده است.
طول میدان نقش جهان بیش از 5000 متر است و عرض آن به 160 متر می رسد. دور میدان را 200 حجره در دو طبقه گرفته اند و چهار بنایس تاریخی ارزنده در قسمت های مختلف آن نظر هر بیننده ای را به خود جلب می کنند. در طول دوره های گذشته طاق هایی در اطراف میدان برای محافظت از بنا ها ایجاد کرده اند که با مرور زمان به حجره های امروزی تبدیل شده اند.
میدان نقش جهان علاقه مندان زیادی را در تمام جهان به خود اختصاص داده است. در هشتم بهمن ماه سال 1313، این مجموعه عظیم تاریخی در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید. در اردیبهشت سال 1358 نیز این میدان از نخستین آثار ایرانی بود که در فهرست یونسکو جا خوش کرد.
تاریخچه میدان نقش جهان
پیش از این که دولت صفویه به قدرت برسد، در محل میدان نقش جهان، باغی بزرگ واقع شده بود و در بخش میانی میدان که در کوشک نام گرفته بود، بنا های نظامی از دوره تیموریان و آق قویونلو ها وجود داشت. این قسمت بخش غربی میدان امروزی بود که اکنون عمارت عالی قاپو در آن واقع شده است.
از زمان حکومت سلجوقیان، این میدان به منظور برگزاری جشن های ملی مانند نوروز و جایگاه اعدام محکومان استفاده می شد. در زمان صفویان با تغییر پایتخت از قزوین به اصفهان، دوران جلال و شکوه این میدان آغاز و محوطه آن محل مستقر شدن ساختمان های دولتی و کاخ شاه شد.
شاه عباس صفوی با هدف گسترش شهر به سمت قسمت قسمت جنوبی آن در حاشیه زاینده رود، با به کار گیری معماران ماهر و استادکاری مانند استاد محمد رضا و علی اکبر اصفهانی، بنای اولیه این میدان را پایه گذاری نمود.
در طراحی و ساخت این میدان و بنا های تاریخی آن، از سبک معماری میدانی ایرانی الهام گرفته شده است که از نمونه های برجسته آن می توانیم از میدان عتیق اصفهان، میدان امر چخماق یزد، میدان شاه قزوین و میدان صاحب آباد قزوین نام ببریم.
از آثار هنر به کار گرفته شده در بنا های میدان نقش جهان می توان از کتیبه علیرضا عباسی نام برد که بر سر درمسجد امام قرار گرفته است. این کتیبه با خط ثلث در تمجید از شاه عباس اول نوشته شده است.
کتیبه دیگر بر سر در مسجد جامع، با خط محمد رضا امامی می باشد که نام معماران برجسته این اثر در آن به چشم می خورد.
پایه اولیه شکل و شمایل امروزی میدان امام شهر اصفهان، در سال 1011 قمری بنا شد و به تدریج تا سال 1025 ساخت میدان و بنا های آن به اتمام رسید. کار تزیین مسجد و بنا ها از سال 1025 قمری شروع شد و تا زمان حکومت دو تن از جانشینان شاه عباس به طول انجامید.
در زمان آخرین پادشاهی صفوی، شاه سلیمان و شاه سلطان حسین، میدان نقش جهان شکوه خود را از دست داد و آب های روان در جوی ها کدر و راکد و درختان خشک شدند.
این روند تخریب در زمان حمله اشرف افغان به شهر اصفهان بیش تر شد و تا زمان قاجار نیز ادامه پیدا کرد. بخش های زیادی از عمارت نقاره خانه، به دلیل اهمال شاهان قاجار از بین رفت. به دلیل تغییر پایتخت از اصفهان، دیگر توجه چندانی به این میدان نشد!
در زمان حکومت پهلوی اول، رضا خان شروع به بازسازی بنا های تاریخی و حجره های اطراف میدان نقش جهان کرد و رونق اقتصادی را به بازار نقش جهان باز گرداند. در زمان رضا خان، این میدان در فهرست آثار تاریخی ایران به ثبت رسید.
از این زمان تا به امروز هم چنان از میراث گران بهای تاریخی در این میدان مراقبت و محافظت می شود. در طول سال های گذشته، ساخت برج جهان نمای اصفهان در نزدیکی میدان نقش جهان، حاشیه های زیادی ره به همراه داشته است که در نهایت دو طبقه از این برج برای حفاظت از این فرهنگ این میدان تخریب شد.
میدان نقش جهان امروزه یکی از بزرگ ترین میدان های جهان محسوب می شود و از دیدگاه سفر نویسان خارجی، توصیف زیبایی های آن در وصف نمی گنجد. این میدان در گذشته محل برگزاری جشن های سلطنتی، بازی چوگان، رژه ارتش، جمعه بازار و نمایش های فراوانی بوده است و در این ایام سر تا سر میدان چراغانی می شده است.
برای مردم عادی نیز، فضای داخل میدان نقش جهان بهترین محل گردش و خرید به شمار می آید. دو دروازه سنگی چوگان نیز در این میدان به یادگار مانده اند که قدیمی ترین دروازه های چوگان در جهان محسوب می شوند. برای ساخت نمونه های خارجی زمین های چوگان از روی این میدان الگو برداری شده است.
در حال حاضر و در عصری که در آن زندگی می کنیم، طبقه فوقانی میدان نقش جهان، موزه بزرگ اسلامی در حال احداث می باشد و با تکمیل آن، این منطقه به یکی از بزرگ ترین مراکز آشنایی با فرهنگ اسلامی مبدل خواهد شد.
میدان نقش جهان اصفهان هم چنان بزرگ ترین پایگاه سیاسی، مذهبی، اقتصادی، توریستی و تفریحی در شهر اصفهان به شمار می آید.
میدان امام کجا است؟
میدان نقش جهان شهر اصفهان، در شمال این شهر و در مرکز دیدنی های تاریخی اصفهان واقع شده است. در شرق میدان، خیابان حافظ و در غرب خیابان سپه، مسیر های ورودی به این میدان را می باشند. خیابان سپه عمود بر زاینده رود بوده و به دلیل وجود پارکینگ در ورودی های این خیابان به میدان، تردد بالایی دارد. از خیابان استانداری، کوچه پشت مطبخ و تمام کوچه های موازی آن می توان با پای پیاده به میدان رفت.
میدان عتیق یا همان میدان امام علی، در شمال شرقی میدان نقش جهان واقع شده است و فاصله آن با این میدان تنها دو و نیم کیلو متر می باشد. میدان امام اصفهان سه محور اصلی را در بر می گیرد:
- محور اول شمالی – جنوبی است و مسجد امام را به دروازه قیصریه متصل می کند.
- محور شرقی – غربی حد فاصل مسجد امام و عمارت عالی قاپو را شامل می شود.
- محور سوم نیز شرقی – غربی و در راستای کاخ چهل ستون تا ساختمان ها و بنا هایی در گذشته بوده است که متاسفانه امروزه به طور کامل ویران شده اند.
امروزه بنا ها و ساختمان های تاریخی از این میدان تا زاینده رود به طور محدودی باقی مانده اند که از معروف ترین آن ها می توانیم به عمارت چهلستون و کاخ هشت بهشت، اشاره کنیم.
در محیط خارجی میدان نقش جهان صحن مساجد چهار ایوانی منقطع با چهار دروازه، تردد به کاخ شاهی و مسجد جامع عباسی و مسجد شیخ لطف الله را میسر می کرد که در گذشته عبور از این مسیر در انحصار شاه و مقامات بود. در سال های اخیر با باز شدن راه شاهی، پس از مرمت آن، امکان بازدید از این مسیر برای گردشگران فراهم شده است. در این مسیر با گذشتن از فضای تاریخی آن، ابتدا به کاخ عالی قاپو می رسید و پس از بازدید از کاخ به میدان وارد می شوید.
معرفی اماکن دیدنی میدان نقش جهان
هر یک از بنا های تاریخی ساخته شده در میدان نقش جهان، نمادی از زندگی شهر نشینی و اجتماع و هم بستگی ملی به شمار می آیند. مسجد جامع عباسی یا مسجد شاه در ضلع جنوبی این میدان، مرکز اجتماعی شهر و برای اجتماعات گسترده مردم در مناسبت های مختلف بنا شده بود. مسجد شیخ لطف الله در ضلع شرقی مرکز مذهبی، عمارت عالی قاپو در غرب میدان مرکز حکومتی و سردر قیصریه دیگر بنای تاریخی مستقر در ضلع شمالی میدان نقش جهان، مرکز مهم اقتصادی شهر بودند.
دور میدان از حجره های تاریخی پر شده است که امروزه به عنوان مرکز اصلی فروش صنایع دستی اصفهان محسوب می شوند. بازسازی حجره های قدیمی واقع شده در این میدان، به منظور حفظ هنر و گسترش صنایع دستی این شهر، در سال ها گذشته صورت پذیرفته است. دو دروازه قدیمی چوگان میز جزو یادگار های تاریخی میدان نقش جهان محسوب می شوند.
در ادامه به صورت کامل بنا های تاریخی واقع در میدان نقش جهان را برای شما شرح خواهیم داد تا در زمان سفر به شهر اصفهان با اطلاعات کامل از هر یک بازدید کنید.
مسجد جامع عباسی (مسجد امام)
مسجد امام شهر اصفهان، یکی از مهم ترین مساجد تاریخی باقی مانده از دوره صفویان می باشد. ساخت این بنا از سال 1020 آغاز شد و تزیینات آن در زمان شاه سلیمان صورت گرفت. معمار این اثر، هنرمند برجسته علی اکبر اصفهانی می باشد. همین طور کتیبه سردر آن هنر خوشنویس معروف دوران صفوی، یعنی علیرضا عباسی است. آثار و کتیبه هایی که از هنرمندان نامی و برجسته دیگر نیز در قسمت های مختلف مسجد به چشم می خورند.
مسجد امام در واقع شاخصه معماری حکومت صفوی محسوب می شود. شکل مناره ها و کنبد با کاشی کاری های بسیار هنرمندانه طراحی شده اند. بازتاب صدا زیر گنبد، از ویژگی های مسجد جامع عباسی به شمار می آید. این مسجد در گذشته با نام های دگیری مانند مسجد شاه، مسجد کبیر عباسی و مسجد سلطانی نیز شناخته می شد.
عمارت عالی قاپو
عمارت عالی قاپو در ضلع غربی میدان نقش جهان واقع شده است و زیر بنایی در حدود 1800 متر مربع داشته و از 6 طبقه تشکیل شده است. از مهم ترین خصوصیات برجسته این کاخ می توانیم به تزیینات زیبای طبقات، بازتاب صدا در ورودی کاخ، تالار پذیرایی بسیار زیبا و تالار اصلی موسیقی اشاره کنیم.
در این کاخ 53 اتاق برای استراحت، برگزاری جلسات، دولت خانه و پذیرایی از سفرا و میهمانان در نظر گرفته شده است. اساس معماری دولت خانه مبارکه نقش جهان، بر پایه های چوبی استوار می باشد. این بیانی زیبا هم چنان در حال مرمت و بازسازی است.
مسجد شیخ لطف الله
یکی از زیبا ترین مساجد تاریخی جهان، مسجد شیخ لطف الهه در شهر اصفهان می باشد. این مسجد که به دستور شاه عباس اول بنا شده است، به منظور استفاده اختصاصی شاه ساخته شده است.
مسجد شیخ لطف الله در شرق میدان نقش جهان واقع شده است. در زمان حکومت قاجاریان به ساختمان اصلی و تزیینات مسجد خسارات زیادی وارد شده، اما رضا شاه در زمان حکومت خود آن را باز سازی نمود.
ساخت گنبد 32 متری این مسجد، 17 سال به طول انجامیده است. کاشی کاری های گنبد مسجد شیخ لطف الله حاصل بازسازی آن در سال 1315 می باشد. این مسجد بر خلاف سایر مساجد ساخته شده در دوره صفویه، صحن و مناره ندارد. همین طور کتیبه ای مزین به قلم ثلث خوشنویس معروف، علیرضا عباسی بر سردر این مسجد به چشم می خورد.
سردر قیصریه
سردر قیصریه در ضلع شمالی میدان نقش جهان واقع شده است و دروازه ورودی به بازار سنتی و معروف شهر اصفهان می باشد. طبقه سوم این بازار در گذشته نقاره خانه بوده و اوقات مختلف روز با صدای موسیقی از طریق این بنا اعلام می شده است.
این بخش از بازار قیصریه در زمان قاجار تخریب شد. سردر قیصریه، چهار در فرعی و یک دروازه اصلی دارد. در سال 1340، حوض مقابل این دروازه به باغچه تبدیل شد. اما امروزه آن را مجدد احیا کرده اند. به دلیل شباهت این بنا به نمونه اش در شهر قیصریه، این نام برای آن انتخاب شد.
از برجسته ترین آثار به جا مانده در این بنای تاریخی می توانیم به نقاشی هایی به قلم رضا عباسی، ناقوس دیر هرمز و ساعت قلعه پرتقالی های هرمز اشاره کنیم. ناقوس و ساعت یادگار فتح جزیره هرمز در زمان حکومت صفویه می باشند.
در میدان نقش جهان چه کار کنیم؟
در زمان سفر به شهر اصفهان، برای داشتن یک روز خاطره انگیز، به شما پیشنهاد می دهیم که حتما به میدان نقش جهان بروید. این میدان تاریخی به اندازه یک شهر جاذبه های تاریخی فراوانی را در خود جای داده است. برای گشت و گذار در این منطقه و لذت بردن از تمامی امکانات و دیدنی های آن، می تواند چند روز وقت را به آن اختصاص داد.
در ساعات مختلف شبانه روز چشم انداز زیبایی از این میدان به چشم می خورد که به معنای واقعی محسور کننده است. نورپردازی بنا های تاریخی میدان نقش جهان در شب، نظر بسیاری از گردشگران را به خود جلب می کند. در ادامه تفریحات میدان نقش جهان را برای شما شرح خواهیم داد.
از جاذبه های تاریخی دیدن کنید
میدان نقش جهان یکی از مهم ترین اماکن دیدنی شهر اصفهان محسوب می شود و بازدید از دیدنی های تاریخی آن برای علاقه مندان به گردشگری تاریخی بسیار جذاب می باشد. برای بازدید از بنا ها می توانید یک روز و یا چند روز را به این کار اختصاص دهید. آثار هنری به جا مانده بر سردر این بنا ها و اشیای تاریخی درون آن ها، از اهمیت ویژه ای برخوردار هستند.
بازار گردی کنید و سوغات بخرید
بازار قیصریه میدان نقش جهان یکی از بهترین مراکز خرید شهر اصفهان به شمار می آید. از مهم ترین محصولاتی که شما می توانید آن ها را به عنوان سوغات شهر اصفهان تهیه کنید، می توانیم به صنایع دستی اصفهان، فرش، ظروف مسی و خشکبار اشاره کنیم.
بازار بزرگ اصفهان نیز در نزدیکی بازار قیصریه واقع شده است و هر دوی این بازار ها به صورت سرپوشیده ساخته شده اند.
از پیاده روی و درشکه سواری لذت ببرید
گل کاری های زیبای این میدان و حوض های فیروزه ای با فواره های بلند، فضای فرح بخشی در آن ایجاد کرده اند. شما می توانید مدت زمان زیادی را به تماشای فضای رنگین و عطر آلود میدان نقش جهان اختصاص ددهید و یا دور میدان پیاده روی کنید. نیمکت های زیادی در قسمت های مختلف میدان نقش جهان به چشم می خورند که به منظور استراحت گردشگران تعبیه شده اند.
در قسمت های مختلف میدان می توانید به سراغ درشکه ها بروید و سوار بر درشکه چرخی در محوطه داخلی میدان نقش جهان بزنید و دیدنی های اطراف را از منظره ای دیگر مشاهده کنید.
به کافه ها و غذا خوری های میدان بروید
دور تا دور میدان نقش جهان خوراکی های خوشمزه ای انتظار شما را می کشند. از انواع بستنی و دسر و شیرینی ها مانند پشمک تا آش رشته و فرنی و باقلوا و دوغ و گوشفیل محبوب شهر اصفهان، در مغازه ها و حجره های دور میدان ارائه می شوند.
عکاسی را فراموش نکنید
ثبت تصاویر زیبا از این میدان دیدنی، خاطرات سفر شما را ماندگار تر خواهد کرد. بنا های تاریخی، طبیعت زیبا، کافه های سنتی، مناظر غروب آفتاب و نورپردازی زیبای شبانه میدان نقش جهان، همگی سوژه هایی عالی محسوب می شوند که شما می توانید با آن ها خاطرات سفر به شهر اصفهان را ثبت کنید.
