ارگ کریم خان زند
در بین دیدنی های جذاب و تاریخی شهر شیراز، ارگ کریم خان زند، یکی از مشهور ترین آن ها می باشد. این بنا با شکوه که در مرکز شهر واقع شده است، از آثار زیبا و دیدنی دوره زندیه می باشد که به دستور کریم خان زند، معروف به وکیل الرعایا در سال 1180 هجری قمری ساخته شده است.
این ارگ به عنوان محل حکومت و زندگی کریم خان مورد استفاده قرار می گرفته است. به همین دلیل با نام ارگ کریمخانی نیز شناخته می شود. جالب است بدانید که ارگ کریم خان زند در سال 1351 در فهرست میراث ملی ایران قرار گرفت.
با من بیا در این مطلب به معرفی ارگ کریم خان شیراز می پردازد و در ادامه همه چیز را در مورد این بنای تاریخی برای شما شرح خواهد داد. با ما همراه باشید.
معرفی ارگ کریم خان زند شیراز
ارگ کریمخانی یا زندان کرم خان از جاذبه های دیدنی شهر شیراز می باشد. این بنای با شکوه و زیبا را کریم خان زند در سال 1180 هجری قمری بنا نموده است. وی بعد از به قدرت رسیدن و انتخاب شهر شیراز به عنوان مقر فرمانروایی خود، تصمیم گرفت شبیه به میدان نقش جهان اصفهان، میدانی وسیع در شمال شیراز قدیم بسازد.
این میدان در گذشته توپخانه نام داشت که در ضلع شمال آن دیوانخانه کریم خان، در ضلع شرقی میدان بازار وکیل و چندین کاروانسرا، در جنوب میدان حمام و مسجد وکیل، در جنوب غربی آن باغ و در غرب میدان ارگ و اندرونی واقع شده بود.
ارگ کریم خان زند با گذشت زمان، کاربری های مختلفی را تجربه کرده است. روزگاری این ارگ به عنوان محل زندگی و سلطنت کریم خان مورد استفاده قرار می گرفته است. پس از فتح شیراز توسط آقا محمد خان قاجار، به دلیل خصومت و دشمنی که کریم خان داشت، دستور تخریب برخی از بنا های کریمخانی را صادر نمود و به دنبال این تصمیم تعدادی از بنا های دوران زندیه مانند حصار شهر تخریب شدند. خوشبختانه بنای ارگ از تخریب محفوظ ماند و از آن به عنوان دارالحکومه امرایی استفاده شد که از طرف حکومت مرکزی به امیری و استانداری فارس برگزیده شده بودند.
در زمان قاجاریه، فرمانروایان و حاکمان، بنا را بر اساس سلیقه شخصی، دخل و تصرف هایی زیادی در ارگ کریم خان زند داشتند. از مهم ترین آن ها می توانیم به حیاط مرکزی اشاره کنیم که دست به ایجاد یک سلسله عمارت زدند که با معماری ارگ سازگاری نداشت.
آن ها هم چنین روی نقاشی های به جا مانده از دوران زندیه را پوشاندند و تزییناتی دیگر مطابق با سلیقه خود ایجاد نمودند. از آن جایی که گچ به راحتی بر روی لایه های قبلی گچ قرار نمی گرفت، سطح دیوار را با تیشه خراشیدند و تخریب زیادی را در بنا ایجاد کردند.
ارگ کریمخانی در دوره پهلوی سرنوشت دیگری را تجربه کرد و در سال 1310 با ساخت مرکز شهربانی به زندان شهربانی تغییر کاربری داد. به همین دلیل آسیب های زیادی به آن وارد شده است. جهت اسکان زندانیان، تالار ها را دو طبقه کردند و هر کدام به چهار تا شش سلول تبدیل شدند. سطح نقاشی های عصر قاجاریه را با گچ پوشاندند و بنا به نیاز گرمازایی و روشن کردن آتش، سطح اتاق ها با لایه ای از دوده پوشیده شد. در مقابل ارسی ها نیز دیواری به ضخامت 50 سانتی متر کشیدند.
در سال 1350 این ارگ در اختیار اداره فرهنگ و هنر وقت قرار گرفت و محل تحویل دفتر فنی حفاظت آثار باستانی شد. در حال حاضر نیز زیر نظر وزارت میراث فرهنگی قرار دارد و به عنوان موزه بزرگ فارس مورد استفاده قرار می گیرد. ارگ کریمخان خرداد ماه سال 1351 با شماره ثبت 918 به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
ارگ کریم خان زند کجا است؟
ارگ کریم خان زند از دیدنی های استان فارس و شهر شیراز محسوب می شود که در مرکز شهر و در میدان شهرداری واقع شده است.
همه چیز درباره ارگ کریمخان زند
پلان ارگ کریمخان شیراز مستطیل می باشد و از دو بخش نظامی و مسکونی تشکیل شده است. مساحت این ارگ معادل 13 هزار متر مربع و زیر بنای آن بالغ بر 4 هزار متر مربع می باشد. در ساخت این بنا هنرمندان و معماران نامی آن زمان حضور داشتنت و آن را با بهترین مواد و مصالح در سریع ترین زمان ممکن به اتمام رسانده اند.
معماری ارگ کریمخان زند به شیوه اصفهانی و از نوع معماری درونگرا می باشد. بیرون بنا کاملا ساده و بی آلایش ساخته شده است و درون آن از تزیینات طریق و زیبا استفاده شده است. در بالای سر در ورودی ارگ کاشی کاری زیبا و چشم نواز از نوع هفت رنگ به چشم می خورد که صحنه نبرد رستم و دیو سفید را به نمایش گذاشته است و قدمت آن به دوران قاجاریه باز می گردد. پس از ورودی، هشتی قرار دارد که با عبور از آن وارد حیاط ارگ می شوید.
بخش مسکونی ارگ کریمخان زند سه جبهه شمالی، جنوبی و غربی را شامل می شود. هر ضلع دارای یک ایوان ستون دار با دو ستون سنگی می باشد. در دوران قاجاریه ستون های اصلی ایوان های جنوبی و غربی برداشته شده اند و ستون های چوبی با تزیینات مارپیچی جای آن ها را گرفته اند. در دو طرف هر ایوان تالار و میان تالار ها، دو راهرو، دو طبقه و 6 اتاق وجود دارد.
در تالار های ارگ کریمخان ارسی کار شده است. ارسی به پنچره های چوبی گفته می شود که در آن شیشه های رنگی مورد استفاده قرار گرفته اند و به صورت کشویی – عمودی باز و بسته می شوند. سقف تالار ها به صورت دو پوش ساخته شده اند و سقف کاذب دوم با فاصله نسبت به سقف اصلی ساخته شده است. سقف داخلی، طاق دار با مقرنس های گچی می باشد و با نقاشی ها و تذهیب های بسیار زیبایی مزین شده اند که در واقع از نقاشی های دوران صفوی الگو برداری شده است. در ترسیم این نقاشی ها از موادی مانند طلا، جیوه، شنگرف، گل اخرا و سایر مواد معدنی استفاده شده است.
در جبهه شمالی ارگ کریمخان زند حیاط خلوت به همراه چند اتاق کوچ مجزا از سایر مجموعه اتاق های ارگ به چشم می خورد. در چهار گوشه بنا در کنار برج ها چهار حیاط خلوت با حوضی در مرکز آن قرار گرفته است که به احتمال زیاد کاربرد هایی مانند سرویس دهی و آشپزخانه داشته اند. در قسمت جنوب شرقی ارگ حمامی از دوره زندیه به جا مانده است.
رختکن حمام ارگ کریمخان زند به صورت هشت ضلعی ساخته شده است. سقف رختکن از یک عرق چین آجری ساده تشکیل شده که در گوشه های آن ترنج های آهک بری زیبایی به چشم می خورد. جالب ترین قسمت این حمام چهار ستون سنگی یکپارچه می باشند که در داخل گرمخانه وجود دارند و بر روی آن ها تزیینات بسیار زیبا و جالب توجهی کار شده است. در کف حمام دالان هایی تعبیه شده است که در اصطلاح به آن ها گربه رو گفته می شود. کاربرد گربه رو ها انتقال حرارت و دوده های داخل تون از گرمخانه به دودکش ها به منظور خروج آن ها می باشد. ضمن این که در این فرآیند کف حمام نیز گرم می شده است.
دیوار بلند ارگ کریمخان زند شیراز
امنیت ارگ کریمخان شیراز را برج، بارو و خندقی تامین می کرد که دور تا دور آن حفر شده بود. دیوار این ارگ با استفاده از آجر، ساده و بدون تزیینات بنا شده است. ارتفاع دیوار به 12 متر می رسد که در پایه 3 متر و در بالا 2.8 متر ضخامت دارد. برج های مدور و سه طبقه ارگ نیز حدود 14 متر ارتفاع دارند و در چهار گوشه آن به چشم می خورند.
شعر ارگ کریمخان
ارگ کریم خانی، از قصه ها که دانی، از رنج و شادمانی، گو با من ار توانی
ارگ کریم خانی دیوار هات سرکش، برجت چو کوه آتش، گویی ستاده آرش، بر اوج دیده بانی
ارگ کریم خانی در ازدحام صد یاد، از داد و خشم و بیداد، هیچت کسی خبر داد، از شام زندگانی؟
ارگ کریم خانی شور و شر تو افسرد، غوغای شادیت مرد، سیل بلا فرو برد، فرتو رایگانی
ارگ کریم خانی شد خانه تو دلگیر، پای دلت به زنجیر، شد چارسوی تقدیر، بن بست قهرمانی
ارگ کریمخانی کو بزم خنده و جام؟ گلبوسه های ایام؟ وان روزگار بانام؟ لبریز کامرانی؟
ارگ کریمخانی کو آن وکیل بیدار؟ آن پیر مرد هشیار؟ کز چهره اش پدر وار می تافت مهربانی؟
ارگ کریم خانی فکری دگر بسر داشت، از درد ها خبر داشت، از فارس غصه بر داشت در عهد حکمرانی
ارگ کریم خانی آن مرد داد بنیاد، با عزم هم چو پولاد، می داد فتنه بر باد، چون صرصر خزانی
ارگ کریم خانی کو آن جوان سردار، کاندر مصاف قاجار، بود از رخش پدیدار،آیات هفت خانی
ارگ کریم خانی مردی که زور و فر داشت، نیروی شیر نر داشت، شمشیر صد هنر داشت، با قلب پرنیانی
ارگ کریم خانی از بخت شوم و بیداد، وز خصم خدعه بنیاد، بر خاک و خون بیفتاد، در موسم جوانی
ارگ کریم خانی آن لولیانش سرمست، در حجره های در بست، دیگر نماند در دست، از قهر آسمانی
ارگ کریم خانی از شام شوم قاجار، دیگر نگشت بیدار، آن لطف بی خریدار، مفهوم سخت جانی
ارگ کریم خانی وانگه به حکم تقدیر، دور از صفای تدبیر، شد قسمت تو شمشیر، با آتش نهانی
ارگ کریم خانی ای سربلند چون کوه، ای شهر بند انبوه، گشتی به شهر اندوه، زندان شهربانی
ارگ کریم خانی اینک ترانه ات خوش، خورشید خانه ات خوش، دور زمانه ات خوش، در فصل هم زبانی
ارگ کریم خانی خنیاگران خبر کن، ساز و ترانه سرکن، شیراز را دگر کن، ای ارگ جاودانی
ساعات بازدید ارگ کریمخان زند شهر شیراز
ساعات بازدید از ارگ کریمخان در 6 ماه اول سال 8.30 صبح لغایت 9 شب و در 6 ماه دوم سال 7.30 صبح تا 8.30 شب می باشد.
در صورتی که اطلاعات بیش تری از ارگ کریمخان زند شهر شیراز دارید، می توانید آن را با سایر کاربران با من بیا در انتهای این مطلب به اشتراک بگذارید.
پرسش های متداول
ارگ کریمخان کجا است؟
ارگ کریمخان در شهر شیراز در ابتدای خیابان کرم خان زند و نبش میدان شهرداری واقع شده است.
ساعت بازدید ارگ کریمخان چگونه است؟
6 ماه اول سال از 8.30 صبح تا 9 شب و در 6 ماه دوم سال از 7.330 صبح تا 7.30 شب می باشد.
چرا ارگ کریمخان کج است؟
برج ضلع شرقی ارگ کریمخان که حمام ارگ در آن واقع شده است، دارای انحراف 30 درجه ای می باشد. علت این انحراف رطوبت دائمی این قسمت از بنا در گذشته می باشد که به مرور زمان به فونداسیون و مصالح به کار رفته در برج آسیب وارد کرده است.
ارگ کریمخان به چه منظور ساخته شد؟
این بنای با شکوه و زیبا، توسط کریم خان زند، معروف به وکیل الرعایا به عنوان مقر فرماندهی و با الهام از میدان نقش جهان اصفهان ساخته شد.
