آرامگاه سعدی (سعدیه)

شهر شیراز یکی از قدیمی ترین و محبوب ترین مقصد های گردشگری می باشد. در گوشه به گوشه این شهر زیبا می توانید بوی شعر و ادب را استشمام کنید. شاید در وهله اول شیراز فقط حافظیه را در ذهن ها تداعی می کند، اما نمی توان از سعدیه یا همان آرامگاه سعدی، استاد بی بدیل سخن، در این شهر دوست داشتنی غافل شد.

در ادامه این مطلب با من بیا، به صورت کامل آرامگاه سعدی را برای شما معرفی خواهد نمود. سپس به بررسی تاریخچه و معماری آن خواهد پرداخت. با ما همراه باشید.

معرفی آرامگاه سعدی (سعدیه)

آرامگاه سعدی یکی از شهرت یافته ترین اماکن دیدنی شهر شیراز محسوب می شود. به همین دلیل همواره مورد توجه ادب دوستان و اهالی شعر قرار گرفته است. حال و هوای خاص این مجموعه برای هر گردشگری جذابیت دارد.

یک بنای کاملا منحصر به فرد که با ترکیبی از معماری قدیم و جدید، ستون های افراشته و کاشی های لاجوردی را در خود جای داده است. این مکان که در زمان حیات، به عنوان محل زندگی خود سعدی مورد استفاده قرار می گرفته است، پس از مرگ وی، تبدیل به مقبره اش شده است.

پس از فراز و نشیب های بسیار در طول تاریخ، آرامگاه سعدی در نهایت به شکل امروزی درآمد. تصویری که پیش تر بر روی سکه های 50 ریالی و پس از آن بر روی اسکناس های 100 هزار ریالی به چشم می خورد.

آرامگاه سعدی کجا است؟

سعدیه که در واقع همان آرامگاه سعدی می باشد، از مهم ترین دیدنی های استان فارس بوده و در شمال شرق شیراز و در دامنه کوه قرار دارد. در انتهای خیابان بوستان و کنار باغ دلگشا می توانید این مکان را پیدا کنید.

برای دسترسی به آرامگاه سعدی می توانید از وسایل نقلیه عمومی و یا خودروی شخصی استفاده نمایید. اتوبوس های خطوط پایانه شهید دستغیب – بلوار نارنجستان و بلوار نارنجستان – پایانه نمازی در نزدیکی این مکان، ایستگاهی به نام سعدیه دارند.

از این ایستگاه تا آرامگاه سعدی باید پیاده روی کنید. هم چنین نزدیک ترین ایستگاه مترو به این محل، ایستگاه مترو ولیعصر می باشد که از سعدیه چند کیلو متری فاصله دارد.

سعدی شیرازی چه کسی بود؟

مشرف (شرف) الدین شیرازی معروف به سعدی شیرازی، شاعر و نویسنده توانمند ایرانی بوده که در قرن هفتم هجری قمری زندگی می کرده است. در برخی مراجع تاریخ تولید سعدی سال 585 هجری قمری آورده شده است و در برخی دیگر تاریخ 606 هجری قمری را سال تولد وی می دانند. سال وفات سعدی نیز در بیش تر مراجع 691 هجری قمری ذکر شده است.

او در خانواده ای به دنیا آمد که همگی از علمای دینی بوده اند:

«مرا معلم عشق تو شاعری آموخت

همه قبیله من عالمان دین بودند»

سعدی در شهر زیبای شیراز زاده شد. او در سنین کودکی بود که پدرش درگذشت و مادرش زاده کازرون بود. در دوران کودکی با علاقه زیاد به مکتب می رفت و مقدمات دانش را می آموخت. در زمان نوجوانی به پژوهش، دین و دانش علاقه زیادی نشان داد.

اوضاع نابسامان ایران در پایان دوران سلطان محمد خوارزمشاه و به ویژه حمله سلطان غیاث الدین خوارزمشاه، برادر جلال الدین خوارزمشاه به شیراز در سال 627 هجری قمری، سعدی را که هوایی جز به دست آوردن دانش در سر نداشت، مجبور به ترک شیراز نمود.

سعدی جهانگردی خود را در سال 1126 میلادی شرع کرد و به شهر های مختلف خاور نزدیک و خاورمیانه، هندوستان، حبشه، مصر و شمال آفریقا سفر نمود. این جهانگردی به روایتی سی سال به طول انجامید. حکایت هایی که سعدی در گلستان و بوستان آورده است، نشان گر نگرش و بینش او می باشند. وی در مدرسه نظامیه بغداد دانش آموخته بود و در آن جا حقوق و مستمری می گرفت.

در سفر ها نیز سختی بسیار کشید. او خود در گستان گفته است که پایش برهنه بود و پاپوشی نداشت و دلتنگ جامع کوفه درآمد و یکی را دید که پای نداشت. پس سپاس نعمت خدایی بداشت و بر بی کفشی صبر کرد. آن طور که از روایت بوستان می توان استنباط نمود که زمانی که در هند بود، سازکار بتی را کشف کرد و برهمنی را که در آن جا نهان بود، در چاله انداخت و کشت. وی در بوستان، این روش را در برابر همه فریبکاران توصیه کرده است.

حکایات سعدی به طور معمول پند آموز می باشند. سعدی، ایمان را مایه تسلیت می دانست و راه التیام زخم های زندگی را محبت و دوستی قلمداد می کرد. علت عمر دراز سعدی نیز ایمان قوی او بود.

روز سعدی

مرکز سعدی شناسی ایران از سال 1381 روز اول اردیبهشت ماه را به عنوان روز سعدی اعلام کرد و در اول اردیبهشت 1389 در اجلاس شاعران جهان در شهر شیراز، نخستین روز اردیبهشت ماه از سوی نهاد های فرهنگی داخلی و خارجی به عنوان روز سعدی نام گذاری شده است.

بررسی تاریخچه آرامگاه سعدی

سعدیه در ابتدا خانقاه سعدی بود که اواخر عمرش را در آن جا زندگی می کرد و سپس در همان جا دفن شد. برای نخستین بار در قرن هفتم توسط خواجه شمس الدین محمد صاحب دیوانی وزیر معروف آباقاخان، مقبره ای بر فراز قبر سعدی ساخته شد. در سال 998 به حکم یعقوب ذوالقدر، حکمران فارس، خانقاه شیخ تخریب شد و اثری از آن به جا نماند.

ابن بطویه، 35 سال پس از درگذشت سعدی، گزارشی از آرامگاه این شاعر زیبا قلم نوشت که قدیمی ترین گزارش از مقبره سعدی است. بر اساس این متن، بازدید کنندگان آرامگاه سعدی، لباس های خود را در حوضچه مرمر می شستند. طبق باوری قدیمی، شست و شوی لباس در این آب، خاصیت شفا بخشی به آن ها می بخشید.

در سال 1187 هجری قمری، به دستور کریم خان زند، عمارتی ملوکانه از گچ و آجر بر فراز مزار شیخ بنا شد که شامل دو طبقه بود. طبقه پایین از راهرویی برخوردار شده بود که پلکان طبقه دوم از آن جا آغاز می شد.

بر اساس روایات نقل شده از محمد تقی بهروزی، در اوایل دوره قاجار یکی از علما شهر شیراز به دلیل انتساب سعدی به مذهب تسنن، دستور تخریب و شکستن سنگ مزار او را می دهد. مدتی بعد علی اکبر خان قوام الملک شیرازی نسبت به تهیه و نصب سنگ کنونی، اقدام می کند و بخشی از اشعار سعدی در بوستان را که در ستایش پیامبر اکرم (ص) سروده بود، با اندکی تغییر بر روی آن حک می کند. این سنگ در بنای ساخته شده توسط کریم خان زند تا زمان آغاز ساخت آرامگاه امروزی وجود داشت.

این بنا در دوره قاجاریه در سال 1301 هجری شمسی، توسط فتحعلی خان صاحب دیوان مورد مرمت و بازسازی قرار گرفت و چند سال بعد نیز حبیب الله قوام الملک خان دستور تعمیر و ترمیم قسمتی از بنا را صادر نمود.

بررسی معماری آرامگاه سعدی

محسن فروغی معمار مدرنیستی بود که به تاریخ و پیشینه فرهنگی ایران عشق زیادی می ورزید. او برداشت فرمال و ظاهری از تاریخ را سطحی نگری همکاران جوان خود می دانست و بر این باور بود که رابطه ساختمان ها را از نظر سبک و شکل می توان به دو دسته تقسیم کرد: رابطه ظاهری و رابطه حقیقی.

برای فروغی، رابطه ظاهری شبیه به ساختمان هایی ساخته شده در ابتدا دوره شکل گیری معماری ساسانی می باشد که با الگوبرداری از معماری هخامنشی درصدد خلق شباهت بین معماری ساسانی و هخامنشی بودند.

در سال 1327 پس از کسب موافقت اولیه برای احیای مجموعه سعدیه، از آندره گدار که در آن زمان به عنوان مدیر باستان شناسی ایران فعالیت داشت، دعوت شد تا به شهر شیراز سفر کند و نظر خود را مطرح سازد. اما پس از بحث و بررسی های گوناگون، نهایتا در سال 1328 هجری شمسی، طراحی آرامگاه سعدی با یک شرکت ساختمانی بسته شد و مهندس محسن فروغی و مهندس علی صادق به عنوان طراحان سعدیه فعالیت خود را آغاز کردند. در گزارش انجمن ملی در توصیف عمومی آرامگاه سعدی این چنین آمده است:

«طرح معماری این مجموعه، از یک ایوان ستون دار بلند و یک رواق کشیده تشکیل شده است که به صورت یک «L» سازماندهی شده اند.»

بنایی که در زمان کریم خان برای مقبره سعدی ساخته شده بود، تا سال 1327 هجری شمسی، هم چنان پا بر جا بود. در سال 1329 هجری شمسی، توسط علی اصغر حکمت و انجمن آثار ملی ایران، بنای امروزی به جای ساختمان قدیمی ساخته و مراسم افتتاح رسمی آن در اردیبهشت ماه سال 1331 هجری شمسی برگزار شد.

این بنا با اقتباس از کاخ چهلستون اصفهان و تلفیقی از معماری قدیم و جدید ایرانی ساخته شد. ورودی آرامگاه سعدی توسط آندره گدار فرانسوی طراحی شده است. هشت ستون از سنگ های قهوه ای رنگ جلوی مقبره وجود دارند و اصل بنا با سنگ سفید و کاشی کاری تزیین شده است. بنای آرامگاه سعدی از بیرون شبیه به مکعب دیده می شود. اما در داخل شکل هشت ضلعی داشته و جنس دیوار ها از مرمر و لاجورد تهیه شده اند. آرامگاه سعدی با حضور دکتر محمود حسابی که در آن زمان به عنوان وزیر فرهنگ فعالیت داشت و علی اصغر خان حکمت و تعداد زیادی از شاعران، نویسندگان، بازرگانان و صاحب منصبان همان دوران، در عصر روز یازدهم اردیبهشت ماه سال 1331 هجری شمسی، افتتاح شد.

هم زمان با افتتاح آرامگاه سعدی (سعدیه)، در صبح همان روز در دروازه اصفهان از مجسمه سعدی پرده برداری گردید. این مجسمه توسط هنرمند ایرانی، استاد ابوالحسن صدیقی ساخته شده بود که بر اساس گزارش مالی انجمن آثار ملی، برای ساخت آن 14 هزار و 500 تومان به استاد دستمزد پرداخت گردید. البته لازم است بدانید که هزینه ساخت آرامگاه سعدی در آن سال 980 هزار تومان بود.

معرفی بخش های مختلف آرامگاه سعدی

سنگ قبر سعدی در مرکز عمارتی هشت ضلعی واقع شده است که سقف آن با کاشی های فیروزه ای رنگ تزیین شده است. در هفت ضلع ساختمان، هفت کتیبه قرار دارد که بر روی آن ها قسمت هایی از گلستان و بوستان، قصاید، بدایع و طیبات شیخ به خط ابراهیم بوذری، به چشم می خورد. متن کتیبه ای دیگر که از علی اصغر حکمت به جا مانده است، بر روی قبر سعدی نصب شد و کتیبه زیر را که از اشعار بوستان می باشد، با خط نستعلیق عالی بر روی آن قرار داده اند:

«کل شی هالک و انت الباقی

کریم السجایا، جمیل الشیمنبی البرایا، شفیع الامم»

قطعه ای از کتیبه سنگی مربوط به سر در آرامگاه سعدی شهر شیراز که به زمان حکومت کریم خان زند تعلق داشت و در اثر سانحه ای در گذشته های دور آسیب دیده و شکسته شده بود، هم اکنون در دورن آرامگاه محفوظ مانده است. این قطعه ضمن خاک برداری خیابان برای تعمیر آسفالت از دل خاک بیرون آمد. برخی از اشعاری که در آرامگاه سعدی به چشم می خورند به شرح زیر می باشند:

«خوش است عمر، دریغا که جاودانی نیست

پس اعتماد بر این چند روز فانی نیست»

«ای صوفی سرگردان، در بند نکونامی

تا درد نیاشامی، زین درد نیارامی»

«ز خاک سعدی شیراز بوی عشق آید

هزار سال پس از مرگ او گرش بویی»

حوض ماهی در سمت چپ آرامگاه سعدی قرار دارد. بر اساس روایات مورخان، سعدی در نزدیکی زاویه خود، حوضچه هایی از سنگ مرمر ساخته بود که آب در آن ها جریان داشت. در گذشته، شست و شو در این آب، خصوصا در شب چهارشنبه سوری، جزو اعتقادات مردم شهر شیراز بود. البته آبی که در این بخش از شهر شیراز جریان داشت، نشات گرفته از قناتی بسیار مقدس برای مردم این شهر بود.

کاشی کاری های داخل حوض ماهی که به سبک عمده سلجوقی می باشد، در سال 1372 توسط استاد کاشی کار «تیر انداز» طراحی و توسط میراث فرهنگی اجرا شد. بر فراز حوض ماهی یک نورگیر به شکل هشت ضلعی دیده می شود که دو نور گیر چهار ضلعی در طرفین آن تعبیه شده اند. زیر بنای حوض حدود 30.25 متر مربع می باشد و با 28 پله به صحن آرامگاه سعدی متصل شده اند.

زیر زمین سعدیه امروزه به یک چاپخانه سنتی تبدیل شده است و دو ساختمان آجری در کنار حوض ماهی وجود دارد که یکی دفتر و دیگری کتابخانه عمومی سعدیه می باشند. کتابخانه در سال 1351 تاسیس شد در ضلع غربی آرامگاه سعدی واقع شده است.

ساعات بازدید و بهای بلیط سعدیه

ساعات بازدید از آرامگاه سعدی از 8 صبح تا 7.30 عصر می باشد. این مجموعه در روز های تاسوعا و عاشورا، شهادت امام علی (ع)، رحلت پیامبر (ص)، رحلت امام خمینی (ره) و شهادت امام جعفر صادق (ع) فعالیت ندارد. بهای بلیط سعدیه برای گردشگران خارجی و داخلی متفاوت می باشد.

در صورتی که اطلاعات بیش تری در مورد آرامگاه سعدی یا همان سعدیه دارید، می توانید آن را با دیگر کاربران با من بیا به اشتراک بگذارید.